خودکشی یکی از معضلات جدی بهداشتی و اجتماعی در جوامع مختلف به شمار می‌رود و نوجوانان به ویژه در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بر اساس آمارهای جهانی، خودکشی دومین علت مرگ در بین نوجوانان و جوانان در سنین 15 تا 29 سال است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بین 10 تا 20 درصد نوجوانان به طور مکرر به خودکشی فکر می­کنند. در برخی جوامع، میزان اقدام به خودکشی در نوجوانان از سال‌های گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این معضل نه تنها بر کسانی­که به ­خودکشی فکر می‌کنند یا اقدام به آن می‌کنند تأثیر می‌گذارد، بلکه خانواده‌ها، دوستان و جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. شناخت علائم و نشانه‌های خودکشی در این گروه سنی می‌تواند کمک شایانی به پیشگیری و کمک به آنان کند. در صورت مشاهده هر یک از این نشانه‌ها، باید به سرعت اقدام کرده و از متخصصان سلامت روان ( پزشک، روانپزشک، روانشنا، مشاور،..) کمک گرفت. علاوه بر آن، خانواده و دوستان می­توانند با ایجاد فضایی امن برای گفتگو  به نوجوانان در این دوران حساس کمک کنند.

در ادامه به علائم و نشانه‌های روانی و عاطفی که می‌تواند خطر خودکشی را در نوجوانان افزایش دهد، اشاره شده است:

1.تغییرات رفتاری

یکی از نشانه‌های مهم خودکشی در نوجوانان تغییرات قابل توجه در رفتار است. این تغییرات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

- کاهش فعالیت‌های اجتماعی: نوجوانانی که قبلاً فعال و اجتماعی بودند، ممکن است تدریج از دوستان خانواده دور شوند و تمایل کمتری به شرکت در فعالیت‌ها داشته باشند.

- افزایش انزوا: تنهایی و انزوا می‌تواند نشانه‌ای از افکار خودکشی باشد. نوجوانان ممکن است ساعات بیشتری را دراتاق خود بگذراند و از ارتباطات اجتماعی خود بکاهند.

- تغییر در عملکرد: افت ناگهانی در نمرات و عملکرد تحصیلی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عاطفی و روانی باشد که ممکن است به خودکشی منجر شود.

۲. تغییرات عاطفی

نوجوانان ممکن است در وهله اول احساسات خود را به خوبی ابراز نکنند، اما تغییرات عاطفی می‌تواند نشان‌دهنده خطر باشد:

- افزایش احساس ناامیدی پوچی: احساس اینکه زندگی هیچ معنایی ندارد یا هیچ چیز نمی‌تواند بهتر شود، می‌تواند نشانه‌ای از افکار خودکشی باشد.

- اضطراب و افسردگی: علائم افسردگی مانند غمگینی مداوم، احساس بی‌ارزشی و اضطراب مداوم می‌تواند در نوجوانان به خودکشی منجر شود.

- نوسانات شدید عاطفی: تغییرات سریع و شدید در خلق و خو، از خوشحالی به ناامیدی، می‌تواند نشانه‌ای از آسیب‌پذیری عاطفی باشد.

3. صحبت کردن درباره خودکشی

نوجوانانی که به خودکشی فکر می‌کنند، ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به آن اشاره کنند، اگر نوجوانی به طور مکرر درباره مرگ یا خودکشی صحبت کند، این می‌تواند نشانه‌ای جدی باشد و نیاز به توجه فوری دارد. همچنین، ممکن است نوجوانان در قالب شعر، داستان یا یادداشت‌های خود به موضوع خودکشی بپردازند.

۴. تغییرات جسمانی نیز می‌تواند نشانه‌ای از افکار خودکشی باشد:

- کاهش وزن یا افزایش وزن ناگهانی: تغییرات شدید در وزن ممکن است نشان‌دهنده مشکلات روانی باشد.

- مشکلات خواب: بی‌خوابی یا خواب بیش از حد می‌تواند به وضعیت روحی نامناسب اشاره داشته باشد.

۵. عوامل مختلفی می‌توانند خطرکشی در نوجوانان را افزایش دهند:

-  تجربه‌های سخت مانند طلاق والدین، از دست دادن عزیزان یا آسیب‌های جسم و روحی می‌تواند خطر خودکشی را افزایش دهد.

-  وجود اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات رفتاری می‌تواند به خودکشی منجر شود.

-  فشارهای مربوط به تحصیل، دوستان و رسانه‌های اجتماعی می‌تواند بر سلامت نوجوانان تأثیر بگذارد.

الهه زارع دانشجوی دکترای تخصصی آموزش بهداشت و ارتقا سلامت