در شرایط جنگ و بحران، بیماران دیابتی با چالش‌های جدی‌تری نسبت به سایر افراد روبه‌رو می‌شوند. قطع دسترسی به دارو، تغذیه نامناسب، استرس شدید و نبود امکانات پزشکی می‌تواند کنترل قند خون را دشوار و حتی خطرناک کند. رعایت نکات زیر می‌تواند به حفظ سلامت این بیماران کمک کند.

۱. مدیریت دارو و تجهیزات دیابت

• ذخیره دارو و انسولین:
  مقدار کافی انسولین و داروهای خوراکی دیابت را تهیه و در جای خشک و خنک نگهداری کنید. در صورت امکان، یخچال یا کیف‌های مخصوص نگهداری انسولین را آماده داشته باشید.
• تجهیزات ضروری:
  نوار تست قند خون، دستگاه اندازه‌گیری قند، سوزن و سرنگ را به مقدار کافی همراه داشته باشید. لیست داروها و دوز مصرفی را همیشه به همراه داشته باشید.
• پک اضطراری:
  یک بسته اضطراری شامل داروها، وسایل اندازه‌گیری قند خون، خوراکی‌های قندی برای مواقع افت قند، دفترچه مصرف دارو و نسخه پزشک آماده کنید.

۲. کنترل قند خون و پیشگیری از بحران‌ها

• پایش منظم قند خون:
  حتی در شرایط بحرانی، تلاش کنید حداقل روزی یک تا دو بار قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. اگر نوار تست محدود است، زمان‌های حساس مانند قبل از غذا، قبل از خواب و هنگام احساس علائم افت یا افزایش قند را انتخاب کنید.
• پیشگیری از افت قند (هیپوگلیسمی):
  همیشه مقداری خوراکی قندی مانند آبمیوه، قند یا شکلات همراه داشته باشید تا در صورت افت قند سریع مصرف کنید.
• پیشگیری از افزایش قند (هایپرگلیسمی):
  مصرف منظم دارو و انسولین را حتی در شرایط استرس و بی‌نظمی غذایی ادامه دهید. در صورت بروز علائم مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار و خستگی، قند خون را کنترل کنید و در صورت امکان به مراکز درمانی مراجعه نمایید.

۳. تغذیه و آب‌رسانی

• تغذیه سالم و منظم:
  در حد امکان وعده‌های غذایی منظم و متعادل مصرف کنید. از پرخوری یا حذف وعده غذایی پرهیز کنید. در صورت کمبود مواد غذایی، سعی کنید مواد نشاسته‌ای ساده و پروتئین‌های طبیعی را در برنامه خود قرار دهید.
• مصرف آب کافی:
  کم‌آبی می‌تواند قند خون را افزایش دهد. حتی در شرایط بحران، آب کافی بنوشید.

۴. مدیریت استرس و سلامت روان

• کاهش استرس:
  استرس می‌تواند قند خون را بالا ببرد. با تمرینات تنفسی، حرکات سبک، صحبت با خانواده و دوستان و حفظ ارتباطات اجتماعی، استرس را کاهش دهید.
• حمایت عاطفی:
  در صورت نیاز از مشاوره تلفنی یا آنلاین استفاده کنید و در جمع خانواده یا گروه‌های حمایتی حضور داشته باشید2.

۵. نکات مهم در شرایط اضطراری

• شناسایی خود:
  کارت شناسایی دیابت یا دستبند مخصوص بیماران دیابتی را همیشه همراه داشته باشید تا در صورت بی‌هوشی یا اورژانس، دیگران بتوانند به شما کمک کنند.
• آموزش خانواده:
  اعضای خانواده را با علائم افت و افزایش قند خون آشنا کنید تا در مواقع ضروری بتوانند به شما کمک کنند.
• برنامه‌ریزی برای قطع دارو:
  اگر دارو یا انسولین تمام شد، مصرف غذاهای کم‌کربوهیدرات و پرهیز از شیرینی‌ها می‌تواند کمک‌کننده باشد تا زمان دسترسی مجدد به دارو.

دکتر مهین نظری دانشیار گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز