در شرایط بحرانی مانند جنگ، سالمندان به‌عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه، با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌شوند. محدودیت دسترسی به خدمات درمانی، مشکلات تغذیه‌ای، افزایش استرس و ناامنی جسمی و روانی، سلامت و کیفیت زندگی آن‌ها را به خطر می‌اندازد. توجه ویژه و برنامه‌ریزی دقیق برای مراقبت از سالمندان در این شرایط، وظیفه‌ای انسانی و اجتماعی است که باید توسط خانواده‌ها و جامعه به‌خوبی انجام شود.

نیازهای اصلی سالمندان در شرایط جنگی 

- تأمین نیازهای اولیه: سالمندان به داروهای ضروری، تغذیه مناسب و سرپناه امن نیاز دارند. تهیه ذخیره دارویی برای حداقل دو هفته و فراهم کردن غذاهای مقوی و آسان‌هضم مانند سوپ یا غلات اهمیت زیادی دارد. همچنین باید محیطی گرم و راحت برای استراحت آن‌ها فراهم شود، به‌ویژه در صورت نیاز به تخلیه یا حضور در پناهگاه

- مراقبت پزشکی مستمر: بسیاری از سالمندان با بیماری‌های مزمن مانند فشار خون، دیابت یا مشکلات قلبی مواجه‌اند. کنترل منظم علائم حیاتی، تنظیم داروها و در صورت امکان دریافت خدمات پزشکی در منزل، از بروز عوارض جدی پیشگیری می‌کند.

- تغذیه سالم: استرس و کمبود منابع غذایی می‌تواند سیستم ایمنی سالمندان را تضعیف کند. استفاده از مواد غذایی مغذی و مشاوره تغذیه‌ای به بهبود وضعیت جسمی آن‌ها کمک می‌کند.

- حمایت روانی و عاطفی: اضطراب و استرس ناشی از شرایط جنگی سلامت روان سالمندان را تهدید می‌کند. گفتگو، همراهی مستمر و حمایت عاطفی نقش مهمی در کاهش نگرانی‌ها و حفظ امید آن‌ها دارد.

- حفظ امنیت و کاهش خطرات جسمی: سالمندان به دلیل ضعف جسمانی و محدودیت حرکتی، در معرض خطر سقوط و آسیب‌های ناشی از کم‌تحرکی هستند. ایمن‌سازی محیط منزل، حذف موانع، استفاده از تجهیزات کمکی (مانند واکر یا میله‌های دستگیره) و آموزش حرکات مناسب، به حفظ سلامت جسمی آن‌ها کمک می‌کند.

نکات عملی برای خانواده‌ها و مراقبان 

- ذخیره دارو و مواد غذایی: همیشه مقدار کافی دارو و مواد غذایی ضروری را در منزل نگه دارید تا در صورت قطع دسترسی، نگرانی کمتری وجود داشته باشد.

- ایمن‌سازی محیط منزل: مسیرهای حرکت سالمندان را از موانع و وسایل لغزنده پاک کنید و محل امنی برای پناه‌گیری در مواقع اضطراری تعیین نمایید.

- استفاده از فناوری‌های کمکی: استفاده از دستگاه‌های هشدار پزشکی، تلفن‌های همراه ویژه سالمندان و خدمات بهداشتی از راه دور، امکان دریافت کمک فوری و ارتباط با خانواده را فراهم می‌کند.

- آموزش اقدامات اضطراری: خانواده‌ها باید نحوه کمک‌رسانی اولیه و انتقال سالمند به مکان امن را بیاموزند تا در مواقع بحران آمادگی لازم را داشته باشند.

- پایش وضعیت سلامت: کنترل منظم فشار خون، قند خون و سایر علائم حیاتی سالمندان را فراموش نکنید و در صورت بروز هرگونه علامت غیرطبیعی، به سرعت اقدام کنید.

مراقبت از سالمندان در شرایط جنگی نیازمند توجه ویژه به سلامت جسمی، روانی و تغذیه‌ای آن‌هاست. حمایت عاطفی، تأمین نیازهای اولیه و ایمن‌سازی محیط زندگی، از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت و آرامش سالمندان در این دوران بحرانی است.

دکتر مهین نظری دانشیار گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز