سلامت جهانی امروزه با چالش‌های متعددی روبروست که یکی از مهمترین آنها تغییرات اقلیمی و پیامدهای گسترده آن بر سلامت انسان است. در این میان، جمعیت سالمند به دلیل آسیب‌پذیری‌های فیزیولوژیک و اجتماعی بیشتر، در معرض خطرات فزاینده‌ای قرار دارند. محققان در صدد برآمده‌اند تا با بررسی نظام‌مند مطالعات، شواهد موجود در خصوص ارتباط بین پدیده‌های اقلیمی و شاخص‌های سلامت سالمندان را گردآوری و تحلیل کنند تا راهکارهایی برای کاهش این اثرات ارائه شود. یکی از حوزه‌هایی که این بررسی‌ها می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود، شناسایی دقیق شاخص‌های سلامت متأثر از تغییرات اقلیمی در سالمندان است.

برای پاسخ به این نیاز، یک مرور نظام‌مند با هدف شناسایی شاخص‌های سلامت کمی که تغییرات اقلیمی را به سلامت جسمی و روانی سالمندان (افراد ۶۵ سال و بالاتر) مرتبط می‌سازد، انجام شد. این مطالعه با توجه به شکاف تحقیقاتی موجود، یعنی کمبود داده‌های جامع در مورد شاخص‌های قابل اندازه‌گیری سلامت و عدم وجود مرورهای نظام‌مند پیشین در این زمینه خاص، طراحی گردید. این مرور نظام‌مند با پیروی از استراتژی PICO و دستورالعمل‌های Cochrane و PRISMA انجام شد و پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، Scopus و Greenfile برای یافتن مطالعات مرتبط منتشر شده بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ مورد جستجو قرار گرفتند. معیارهای ورود شامل مطالعات اصیل به زبان انگلیسی بود که به بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی بر پیامدهای سلامت (مرگ‌ومیر/ابتلا) در سالمندان پرداخته بودند.

در مجموع ۱۹ مطالعه که در مناطق مختلفی از جمله آمریکای شمالی، آسیا، اروپا و اقیانوسیه (عمدتاً کشورهای توسعه‌یافته) انجام شده بودند، در این مرور گنجانده شدند. ابزارهای ارزیابی این مطالعات شامل بررسی داده‌های مربوط به پدیده‌های اقلیمی متنوعی مانند نوسانات دمای محیط، دماهای غیربهینه و شدید، دوره‌های خشکسالی، آلودگی هوای ناشی از آتش‌سوزی، بادهای شدید، نوسانات دمای سطح دریا و شرایط نوسان جنوبی ال نینو (ENSO) بود. شاخص‌های سلامت مورد بررسی نیز شامل مرگ‌ومیر (کلی و ناشی از علل خاص) و ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، تنفسی، کلیوی، اختلالات سلامت روان، آسیب‌های جسمی و بیماری‌های مرتبط با گرما بودند.

نتایج نشان داد که پدیده‌های مختلف تغییرات اقلیمی با افزایش معنادار در خطر مرگ‌ومیر و ابتلا به طیف وسیعی از بیماری‌ها در سالمندان مرتبط است. به عنوان مثال، نوسانات و دماهای غیربهینه (به خصوص سرما) و خشکسالی شدید با افزایش مرگ‌ومیر همراه بودند. همچنین، افزایش محدوده دمای روزانه با افزایش پذیرش اورژانسی به دلیل بیماری‌های قلبی-عروقی و امواج دود ناشی از آتش‌سوزی با افزایش پذیرش به دلیل بیماری‌های تنفسی مرتبط بود. عوامل تعدیل‌کننده‌ای مانند جنسیت، وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین و سطح تحصیلات کمتر نیز در تشدید این اثرات نقش داشتند. این پژوهش نشان‌دهنده اهمیت توجه به اثرات تغییرات اقلیمی بر سلامت سالمندان است و تأکید می‌کند که راهکارهای پیشگیرانه و تطبیقی برای محافظت از این گروه آسیب‌پذیر ضروری است.

این گزارش از جلسه ژورنال کلاب "فخرالدین براقی"، دانشجوی گروه سالمندشناسی، با عنوان "تعامل بین تغییرات اقلیمی و سالمندی: یک مرور نظام‌مند از شاخص‌های سلامت" که در تاریخ سه‌شنبه 16 اردیبهشت 1404 با راهنمایی "دکتر عبدالرحیم اسداللهی" از گروه سالمندشناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز ارائه گردیده، استخراج شده است.