در جدیدترین گزارش علمی منتشرشده وضعیت اپیدمیولوژیک سه بیماری منتقله از پشه آئدس شامل تب دنگی، چیکونگونیا و زیکا در ایران تا تاریخ ۱۹ آبان ۱۴۰۴ بررسی شده است. این گزارش بر اساس داده‌های رسمی مراکز بهداشت کشور تدوین شده و بر لزوم تقویت اقدامات پیشگیرانه تأکید دارد.

• تب دنگی: افزایش موارد بومی در مناطق جنوبی

از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون، ۸۹۶ مورد ابتلا به تب دنگی در سراسر کشور شناسایی شده است. کانون‌های اصلی شیوع عبارتند از:

• چابهار: ۶۹۷ مورد (۶۳۵ مورد بومی و ۶۲ مورد وارداتی از پاکستان)
• بندرعباس: ۱۷۹ مورد (۱۷۳ مورد بومی و ۶ مورد وارداتی از پاکستان)

سایر موارد به‌صورت پراکنده در شهرهایی نظیر زاهدان، ایرانشهر، گراش، یزد، بیرجند و تهران گزارش شده که همگی دارای سابقه سفر به مناطق آلوده بوده‌اند. برای مقایسه، در سال ۱۴۰۳ مجموعاً ۱۱۲۶ مورد تب دنگی ثبت شد که ۹۲۲ مورد آن انتقال محلی داخل کشور را نشان می‌دهد. این آمار حاکی از تداوم چرخه انتقال بومی در مناطق مستعد است. 

• چیکونگونیا: موارد محدود و وارداتی

در سال ۱۴۰۳، تنها ۵ مورد چیکونگونیا گزارش شده که همگی با سابقه سفر به خارج از کشور مرتبط بوده‌اند. این موارد در چابهار و تهران شناسایی شدند و هیچ شواهدی از انتقال محلی مشاهده نشد.

• زیکا: بدون گزارش موارد

تاکنون هیچ موردی از بیماری زیکا در ایران ثبت نشده است، که این امر نشان‌دهنده کنترل موفق ورود این ویروس از طریق مرزها و اقدامات نظارتی است.

• وضعیت پشه ناقل آئدس: گسترش جغرافیایی

پشه مهاجم آئدس ناقل اصلی هر سه بیماری در استان‌های متعددی شناسایی شده است، از جمله:

• هرمزگان
• سیستان و بلوچستان
• بوشهر
• فارس
• گیلان
• مازندران
• اردبیل
• آذربایجان شرقی
• قزوین
• زنجان

این گسترش جغرافیایی، ضرورت اجرای برنامه‌های جامع کنترل لارو (Larviciding)، سم‌پاشی هدفمند و آموزش عمومی برای حذف محل‌های تخم‌ریزی پشه را بیش از پیش برجسته می‌کند.

توصیه علمی: کارشناسان گروه بیولوژی و کنترل ناقلین بر استفاده از پشه‌بند، اسپری‌های دافع حشرات، پوشیدن لباس‌های پوشاننده و حذف آب‌های راکد تأکید دارند. مسافران به مناطق آلوده باید پیش از سفر واکسیناسیون (در صورت وجود) و اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرند.

این گزارش به‌عنوان مرجع علمی برای سیاست‌گذاری بهداشت عمومی در نظر گرفته شده و بروزرسانی‌های بعدی بر اساس داده‌های پایش مداوم در وزارت بهداشت اعلام خواهد شد.

 محمد ابراهیمی – دانشجوی دکترای تخصصی بیولوژی و کنترل ناقلین بیماریها