در آستانه چهل‌سالگی دانشکده بهداشت، بازخوانی مسیر شکل‌گیری رشته‌های بنیادین این دانشکده فرصتی ارزشمند برای درک بهتر ریشه‌ها، دستاوردها و چشم‌انداز آینده است. در همین راستا، با دکتر سید محمدتقی آیت‌اللهی، از پیشکسوتان این حوزه، درباره تاریخچه شکل‌گیری و تحولات رشته اپیدمیولوژی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت‌وگویی داشتیم.

سؤال:آقای دکتر، آغاز فعالیت رشته اپیدمیولوژی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز به چه زمانی برمی‌گردد؟
دکتر آیت‌اللهی : مقطع کارشناسی ارشد رشته اپیدمیولوژی در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان نخستین رشته حوزه بهداشت در دانشگاه تأسیس شد. این رشته در آن زمان در بخش پزشکی اجتماعی شکل گرفت و به‌نوعی نقطه آغاز آموزش علوم بهداشتی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز محسوب می‌شود.

سؤال: از نخستین دوره‌های این رشته چه اطلاعاتی در دست است؟
دکتر آیت‌اللهی : نخستین دوره کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی در مهرماه ۱۳۵۴ با پذیرش تنها دو دانشجو، آقای سید علیرضا آیت‌اللهی و خانم فخرالسادات صفابخش آغاز شد. سپس در بهمن همان سال، نخستین دوره کارشناسی ارشد آمار زیستی و دومین دوره کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی نیز برگزار شد که به ترتیب با پذیرش یک و چهار دانشجو همراه بود.

سؤال: ساختار آموزشی این دوره‌ها در آن زمان چگونه بود؟
دکتر آیت‌اللهی: در سال نخست، دروس این دو رشته یعنی اپیدمیولوژی و آمار زیستی کاملاً مشترک بود، و دروس تخصصی هر رشته از سال دوم به‌صورت جداگانه ارائه می‌شد.

سؤال: چه کسانی نقش کلیدی در پایه‌گذاری این دوره‌ها داشتند؟
دکتر آیت‌اللهی: بدون تردید، شادروان دکتر بهرام ضیغمی بنیان‌گذار اصلی هر دو رشته اپیدمیولوژی و آمار زیستی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز بودند. ایشان با دیدی روشن و آینده‌نگرانه، آموزش این علوم را در کشور بنیان گذاشتند و حتی تأکید داشتند که پیشینه‌ای از این دو رشته در دانشگاه تهران، پیش از تاریخ یادشده وجود نداشته است.

سؤال: وضعیت گروه‌های آموزشی این دو رشته در سال‌های پس از آن چگونه پیش رفت؟
دکتر آیت‌اللهی: تا پیش از انقلاب فرهنگی و حتی مدتی پس از آن، یعنی تا حدود سال ۱۳۷۶، آموزش این دو رشته در گروه پزشکی اجتماعی یا با نام جدیدتر آن، گروه علوم بهداشتی و در چارچوب دانشکده پزشکی انجام می‌گرفت. سپس در سال ۱۳۷۶، با انتقال اعضای هیأت علمی مربوطه، گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی در دانشکده بهداشت شکل گرفت و فعالیت خود را به‌طور مستقل ادامه داد.

سؤال: و در ادامه، این گروه‌ها چه تغییراتی را تجربه کردند؟
دکتر آیت‌اللهی: در مهرماه ۱۳۸۵، گروه آمار زیستی از دانشکده بهداشت جدا و به دانشکده پزشکی منتقل شد و در ساختار آن دانشکده جای گرفت. در مقابل، گروه اپیدمیولوژی همچنان در دانشکده بهداشت ماند و مسیر آموزشی و پژوهشی خود را با قوت ادامه داد.

سؤال: در پایان، چه پیشنهادهایی برای آینده رشته اپیدمیولوژی دارید؟
دکتر آیت‌اللهی: معتقدم لازم است کارگروهی تخصصی برای بازنگری علمی و تاریخی این رشته تشکیل شود. این کارگروه می‌تواند به بررسی فراز و فرودها، موفقیت‌ها و چالش‌ها، نقش فارغ‌التحصیلان در عرصه‌های مدیریتی و علمی، وضعیت بازنشستگان و درگذشتگان، و نیازهای دهه آینده بپردازد. همچنین به‌روزرسانی برنامه‌های آموزشی با رویکرد تطبیقی نسبت به دانشگاه‌های پیشرفته و تمرکز بر پژوهش‌های کاربردی و داده‌محور ضروری است. خروجی چنین بررسی‌هایی می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های کلان دانشگاه و وزارت بهداشت نقشی مؤثر ایفا کند.

در پایان گفت‌وگو، دکتر آیت‌اللهی ضمن آرزوی سلامت و توفیق برای همکاران و دانش‌آموختگان رشته اپیدمیولوژی، تأکید کردند:

«موفقیت شما در مسیر پژوهش و خدمت به جامعه، نه‌تنها سربلندی فردی، بلکه افتخاری بزرگ برای نظام سلامت کشور و جامعه علمی ماست. امیدوارم همواره با تعهد، دانش و اخلاق حرفه‌ای، گام‌های استواری در جهت پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت جمعی بردارید.»