انسان بیش از هر چیزی برای زنده ماندن به هوا نیاز دارد. هوا علاوه بر دارا بودن اجزاء مفید و ضروری ممکن است ناخالصی و آلاینده‌هایی داشته باشد که موجب به خطر افتادن سلامت افراد شود. امروزه با  فعالیت‌های صنعتی و افزایش مصرف انرژی و توسعه وسایل نقلیه، هوای آلوده جایگزین هوای پاک و تمیز موردنیاز انسان شده است.

وقتی صحبت از آلودگی هوا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، دود و سیاهی شهرهای پرترافیک در ذهن‌ها نقش می‌بندد؛ اما اکثر افراد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانند که میران آلاینده‌ها در هوای داخل خانه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند تا 10 برابر بدتر و آلوده‌تر از هوای بیرون از خانه باشد. کیفیت هوایی که تنفس می‌کنیم بسیار حائز اهمیت است چراکه بیش از هر ماده‌ای توسط انسان مورداستفاده قرار می‌گیرد و به‌راحتی آلاینده‌ها از این طریق می‌توانند وارد بدن شوند. همه افراد در معرض خطر آلودگی هوای داخل خانه قرار دارند، اما کودکان و افرادی که به بیماری‌های ریوی مبتلا هستند بیشتر تحت تأثیر قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند.

منابع بسیاری در تولید آلاینده‌های درون خانه نقش دارند و کیفیت هوای خانه[1] را تحت تأثیر قرار می‌دهند. حشره‌کش‌ها، ضدعفونی‌کننده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی، گردوغبار، تجهیزات آشپزخانه و فرایند پخت‌وپز، مصالح ساختمانی و دود سیگار و قلیان از این قبیل منابع تولید آلودگی هستند.

در ادامه به بررسی سه مورد از منابع آلاینده منازل و ارائه نکات کاربردی برای افزایش کیفیت هوا می‌پردازیم.

نظافت با مواد شیمیایی در منازل

حین استفاده از پاک‌کننده‌ها، مواد ضدعفونی‌کننده و سموم به دلیل اثرات زودهنگام که بر سلامت انسان دارند، مواجهه تنفسی به‌سرعت اتفاق می‌افتد و کیفیت هوای تنفسی را برای مدتی کوتاه و یا طولانی کاهش می‌دهند. در فرایند نظافت، گاز کلر منتشرشده ناشی از سفیدکننده‌ها بسیار مضر است و در محیط‌های بسته باید بااحتیاط استفاده شود. همچنین هنگام استفاده از حشره‌کش‌ها و مواد پاک‌کننده این موارد را مدنظر قرار دهیم.

·         از شکل رقیق‌شده مواد پاک‌کننده با آب استفاده کنیم

·         درها، پنجره‌ها و راه‌های تبادل هوای تازه را بازکنیم

·         محل را پس از نظافت با مواد شیمیایی به‌سرعت ترک کنیم و زمان زیادی در آنجا نمانیم

·         برای مدتی در نقطه‌ای که مواد شیمیایی استفاده‌شده تردد نکنیم

·         مواد شیمیایی را در ظروف دربسته و محکم درجایی دور از محل زندگی نگه‌داری کنیم

رعایت این نکات ساده می‌تواند مواجهه با آلاینده‌ها را کاهش دهد. همچنین سعی شود در صورت امکان کمتر از این نوع مواد برای نظافت استفاده شود.

آلودگی ناشی از گردوغبار و ریز گردها

راه‌های تبادل هوا در خانه علاوه بر این‌که می‌توانند کیفیت هوا را افزایش دهند و هوای تازه در گردش را جایگزین کند از طرفی خود باعث ورود برخی از آلودگی‌ها مانند ذرات و ریز گردها می‌گردند. ذرات علاوه بر ایجاد حساسیت‌های تنفسی و پوستی موجب مشکلات و بیماری‌های تنفسی می‌شود. نظافت و گردگیری موجب جلوگیری از انباشت این آلاینده در محیط می‌شود و از حرکت آن جلوگیری می‌کند. استفاده از جاروبرقی برای نظافت در محل‌های استراحت و خواب راه‌حل مناسبی برای جمع‌آوری گردوغبار است. باید گفت که به‌منظور جلوگیری از ورود این ترکیبات استفاده از تورهای پنجره شاید آن‌چنان‌که باید مؤثر نباشد اما کمک‌کننده است. با توجه به اینکه راه‌حلی برای حذف گردوغبار منازل وجود ندارد بهتر است بااطلاع از هشدارهای وضعیت آلودگی هوای شهرها برای جلوگیری از ورود ذرات گردوغبار تا جایی که امکان دارد، درها و پنجره‌ها را بسته نگاه داشت.

آلاینده‌های هوا در آشپزخانه و پخت‌وپز

در فرایندهای طبخ غذا منابع تولید آلاینده متعددی وجود دارند؛ از شعله‌های اجاق‌گاز که تولیدکننده گازهای دی‌اکسید کربن و مونوکسید کربن که حاصل از سوختن ناقص است تا فراورده‌هایی مانند دود، بخارت غذا، آلاینده‌های هوای ناسالم ناشی از حرارت دادن روغن، چربی و سایر مواد غذایی به‌خصوص در دماهای بالا تولید می‌شوند. با در نظر گرفتن مواردی که گفته شد امروزه تکنولوژی هودهای آشپزخانه به این منظور در حال طراحی و گسترش است. برای انتخاب هود مناسب آشپزخانه باید علاوه بر شکل ظاهری، ویژگی‌های مربوط به کارایی آن در آلودگی‌زدایی را مدنظر قرار دهیم.

قدرت مکش هود آشپزخانه:

به‌عنوان‌مثال اگر ابعاد آشپزخانه شما 3 در 4 متر با ارتفاع 2.8 متر باشد با ضرب این سه عدد حجم آشپزخانه معادل 34 مترمکعب به دست می‌آید. با ضرب حجم آشپزخانه در عدد ثابت 15 رقم 510 مترمکعب در ساعت حاصل می‌شود که قدرت مکش مناسب هود برای آشپزخانه شما است. بر اساس این عدد و مشخصات هودهای موجود در بازار، گزینه مناسب را انتخاب کنید.

فاصله دهانه هود از اجاق‌گاز:

به‌طورمعمول هود باید 45 تا 75 سانتیمتر بالاتر از سطح گاز نصب شود. سعی کنید مجرای خروجی دارای حداقل فاصله تا بیرون و حداقل پیچ‌وتاب باشد تا تهویه بهتر انجام گیرد.

ابعاد هود:

انتخاب یک هود بزرگ لزوماً به معنای داشتن بالاترین کارایی نیست؛ بنابراین بسیار مهم است که اندازه هود را با توجه به‌اندازه سطح گاز آشپزخانه خود انتخاب کنید.

معین نعمتی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت حرفه‌ای