Crimean Congo Haemorrhagic Fever (CCHF)

تب خون‌ریزی دهنده کریمه کنگو) (CCHF یک بیماری خونریزی دهنده تب‌دار حاد است که بیشتر به‌وسیله کنه منتقل می‌شود. باوجوداینکه که ویروس مخصوص حیوانات است موارد تک‌گیر و همه‌گیر CCHF در انسان نیز اتفاق می‌افتد و این بیماری معمولاً مرگ‌ومیر بالایی دارد.

راه انتقال بیماری:

کنه مخزن و ناقل بیماری است، عفونت در انسان پس از گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست، یا تماس باپوست، لاشه حیوان، خون و ترشحات حیوان آلوده و یا تماس با خون و چینی‌جاهای بیمار مبتلا ایجاد می‌شود. خطر انتقال در طی ذبح حیوان وجود دارد. پس از آلودگی یک نفر، ممکن است سایر افراد در تماس با او نیز در خانواده و اجتماع آلوده شوند. تاکنون در سطح جهان همه‌گیری‌هایی از بیماری در سربازها، اردوگاه‌ها، یا کسانی که از گوسفند و گاو نگهداری می‌کنند و کارکنان بیمارستانی، اتفاق افتاده است. پرندگان در چرخه گسترش ویروس می‌توانند حامل کنه‌های آلوده باشند و خود مبتلابه بیماری نمی‌شوند (به جزء شترمرغ)

 

علائم بیماری:

به نظر می‌رسد تعداد قابل‌توجهی از افراد آلوده‌شده بدون علائم بیماری (80% موارد یا کمتر) می‌باشند.

تظاهرات بالینی کلاسیک CCHF دارای چهار مرحله است:

دوره کمون که بستگی به راه ورود ویروس دارد: پس از گزش کنه، دوره کمون معمولاً 3 – 1 روز و حداکثر 9 روز است این دوره به دنبال تماس با بافت یا خون‌آلوده معمولاً 6 – 5 روز است و در یک مورد حداکثر به 13 روز رسیده است.

مرحله قبل از خونریزی: شروع علائم ناگهانی است و حدود 7 – 1 روز طول می‌کشد (متوسط 3 روز). سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی (بخصوص در پشت پل‌ها)، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم ترس از نور (حساسیت به نور) اتفاق می‌افتد. ممکن است حالت تهوع، استفراغ بدون ارتباط با غذا خوردن و گلودرد و التهاب ملتحمه در اوایل بیماری وجود داشته باشد که گاهی با اسهال و درد شکم و کاهش اشتها، همراه می‌شود. تب در این بیماری بسیار مهم است. یک دوره بدون تب، (12 تا 48 ساعت) در حدود نیمی از بیماران در روزهای 2 تا 6 بیماری اتفاق می‌افتد که بعدازاین دوره، تب ظاهرشده و بیماران وارد مرحله خونریزی می‌شوند. تب معمولاً برای 3 تا 6 روز طول می‌کشد. تورم و خونریزی صورت و گردن و قفسه سینه، پرخونی خفیف حلق و گلو، ضایعات نقطه‌ای در کام نرم و سخت شایع است. تغییرات قلبی عروقی شامل کاهش ضربان قلب و کاهش ضربان قلب و کاهش فشارخون هست در این مرحله لکوپنی، ترمبو سیتوپنی، ایجاد می‌شود.

مرحله خونریزی دهنده: مرحله کوتاهی است که به‌سرعت اتفاق می‌افتد و معمولاً در روز 3 تا 5 بیماری شروع می‌شود و 1 تا 10 روز (به‌طور متوسط 4 روز) طول می‌کشد که در این حالت احتمال فوت بیمار وجود دارد. خونریزی مخاط‌ها و پوست بخصوص در قسمت بالای بدن و در طول خط زیر بغلی، زیر پستان در خانم‌ها و در محل‌های تزریقی و تحت‌فشار ممکن است ایجاد شود.

خونریزی از لثه، بینی، استفراغ خونی، ملنا و خونریزی رحم، مشکلات تنفسی، بزرگی طحال و کبد ممکن است دیده شود. همچنین وجود خون ،پروتئین و مشتقات آن در ادرار شایع است.

دوره نقاهت: بیماران از روز دهم وقتی ضایعات پوستی کم‌رنگ می‌شوند، به‌تدریج بهبودی پیدا می‌کنند. اغلب بیماران در هفته‌های 3 تا 6 بعد از شروع بیماری، وقتی شاخص‌های خونی و آزمایش ادرار طبیعی شد از بیمارستان مرخص می‌شوند. ویژگی یا مشخصه دوره نقاهت طولانی بودن آن به همراه ضعف هست که ممکن است برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند.

 

درمان:

بلافاصله پس از تشخیص مورد محتمل CCHF، اقدامات درمانی بایستی صورت گیرد.  

- در ابتدا درمان حمایتی که شامل اصلاح آب و الکترولیت‌ها می‌باشد. بررسی علائم حیاتی و هماتوکریت، در صورت افت شدید هموگلوبین، تزریق خون و در موارد شدید و نشانه‌های خونریزی فعال، تجویز پلاکت لازم است.

- درمان ضدویروسی: داروی انتخابی ضدویروس، ریباویرین هست. مکانیسم اثر ضدویروسی ریباویرین ناشناخته است. ریباویرین به دو شکل خوراکی و تزریقی داخل وریدی ساخته‌شده است.

مدت درمان با ریباویرین 10 روز است و به ترتیب زیر است: 30 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به‌صورت یکجا، سپس 15 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن هر 6 ساعت برای 4 روز، در موارد زیر در صورت در دسترس بودن نوع تزریقی ریباویرین همانند مقدار خوراکی به‌طور آهسته وریدی تجویز می‌گردد.

عوارض بیماری:

الف) علائم اختلالات سیستم اعصاب مرکزی: شامل تشنج، گیجی و اختلالات شدید رفتاری و علائم کاهش سطح هوشیاری که نشان‌دهنده خونریزی مغزی باشد.

ب ) علائم اختلالات شدید متابولیک شامل: PH زیر 1/7، دهیدراتاسیون بیش از 10%، فشارخون سیستولیک کمتر از 9 میلی‌متر جیوه و استفراغ‌های شدید

ج) علائمی که به دلیل اختلالات شدید بوده و با پیش‌آگهی بدی همراه است، شامل: کاهش پلاکت‌ها به کمتر از 100000 در میلی‌لیتر در سه روز اول شروع بیماری یا کمتر از 20000 در میلی‌لیتر در هر زمان دیگر، هموگلوبین کمتر از 7 گرم در دسی لیتر، علائم DIC شامل اختلالات PT,PTT و افزایش FDP

د) نارسائی کبدی، نارسائی ریوی و ادم ریه یا نارسائی چند عضو نیز مشاهده می‌شود.

توصیه‌ها:

موارد محتمل بیماری CCHF که دارای خونریزی فعال می‌باشند باید در شرایط کاملاً ایزوله در بیمارستان بستری شوند و احتیاطات همه‌جانبه برای آن‌ها رعایت شود تا از بروز همه‌گیری‌های بیمارستانی جلوگیری شود (بایستی قبل از ورود به اتاق بیمار تمامی وسایل حفاظت فردی پوشیده شود).

به دلیل آن‌که نمونه‌گیری و جداسازی سرم خون افراد محتمل، ممکن است برای کارکنان آزمایشگاه خطرآفرین باشد، برای جداسازی سرم خون در آزمایشگاه‌ها حداکثر توجه به عمل آید و با دقت کامل حمل شود و در صورت مواجهه با خون فوراً گزارش شود.

رعایت احتیاطات همه‌جانبه در برخورد با خون و محصولات خونی بیماران محتمل یا قطعی در بیمارستان و مراکز بهداشتی درمانی جهت حفاظت کارکنان بهداشتی و درمانی ضروری است.

تمامی وسایل اتاق بیمار بایستی به‌صورت جداگانه ضدعفونی گردد.

به مردم باید آموزش داد که ذبح حیوانات را در کشتارگاه انجام دهند و از گوشت مورد تأیید سازمان دامپزشکی استفاده نمایند. توصیه می‌شود به مدت 24 ساعت لاشه گوسفند پس از ذبح در یخچال نگهداری شده و سپس با پوشیدن دستکش آن را قطعه‌قطعه کرده و مورد مصرف قرار گیرد.

آموزش به مردم در موردحفاظت در برابر گزش کنه به‌خصوص کودکان و در هنگام تماس با دام که با دست بدون حفاظ اقدام به جدا کردن کنه و حتی له کردن آن می‌کنند، بسیار مهم است. بعلاوه باید به دامداران آموزش داده شود در هنگام تماس بادام از لباس پوشیده و مخصوص بارنگ روشن استفاده کنند و بعد از خروج از محل نگهداری دام‌ها، لباس‌های خود را تعویض نمایند.

مهدی میری (دانشجوی کارشناسی ارشد بیولوژی و کنترل ناقلین بیماری‌ها، دانشکده بهداشت شیراز)