اهمیت سوختگی در ایران به شدت شایع است به طوری که مردم کشور ما 8 برابر متوسط جهانی دچار سوختگی میشوند. هرچند که همه موارد سوختگی در کشور ثبت نمیشود، اما سالانه در حدود 30 هزار نفر درکشور دچار سوختگی های شدید منجر به بستری میشوند و از این تعداد 3 هزار نفر فوت میکنند. به همین منظور شناخت انواع سوختگی، یادگیری اقدامات اولیه و مراقبت های پس از آن اهمیت بسیار زیادی دارد.

علایم و نشانه ها

 تماس با هر منبع حرارتی باعث ایجاد سوختگی میشود. سوختگی میتواند بر اساس شدت و مدت تماس با منبع حرارتی، باعث ایجاد آسیب های مختلف به اندام گردد؛ اما به طور کلی آسیب های ناشی از سوختگی به سه نوع تقسیم میشود:

سوختگی درجه 1

سوختگی درجه 1 را "سوختگی سطحی"  نیز می نامند، چون فقط به بیرونی ترین لایه پوست آسیب میزند. نشانه های واضح سوختگی درجه 1 عبارتند از:

قرمزی

 التهاب جزیی (تورم(  

درد

 خشک و پوسته پوسته شدن پوست در زمان التیام یافتن سوختگی

توصیه های خودمراقبتی در سوختگی درجه 1:

 پوست سوخته باید تمیز نگه داشته شود، با آب و صابون محل سوختگی را بشویید. ناحیه سوخته را 20 دقیقه در آب تمیز و سرد و سپس 20 دقیقه در آب تمیز و ولرم غوطه ور کنید، این کار سبب کاهش درد خواهد شد. برای مراقبت از پوست محل سوختگی، میتوانید روی محل سوختگی پماد حاوی روغن ماهی (پماد سوختگی)، پماد اکسیدروی و یا سیلورسولفادیازین بمالید. نیازی به پیشگیری با آنتی بیوتیک و تزریق واکسن کزاز نیست. تنها ایمن سازی ناقص کودکان باید تکمیل شود.

سوختگی درجه 2

سوختگی درجه 2 عمیق تر و وخیم تر از درجه 1 است، چرا که آسیب دیدگی از لایه سطحی پوست فراتر رفته است. این نوع آسیب، تاول زدن، قرمزی و زخم و التهاب شدید پوست را به دنبال دارد. نشانه های سوختگی درجه 2 عبارتند از:

تاول

ورم

 کنده شدن پوست همراه با درد شدید

سوختگی درجه 3

 سوختگی درجه 3 شدیدترین نوع سوختگی است که با بیشترین میزان آسیب دیدگی در تمام لایه های پوست همراه است و گاهی حتی به اندام های اصلی، گردش خون و استخوان ها صدمه میزند. تصـور اشـتباهی وجـود دارد کـه سـوختگی درجـه 3 دردناکتریـن نـوع سـوختگی اسـت؛ امـا این طـور نیسـت. در واقع میـزان آسـیب دیدگی در این نوع سـوختگی آن قدر شـدید و گسـترده اسـت که احتمال دارد بیمار به دلیل صدمـه دیدن عصب ها هیچ دردی احسـاس نکند. سـوختگی درجـه 3 با توجه به دلیل سـوختگی باعث تغییرهای ظاهری متفاوت در پوسـت میشـود:

سفید و مومی شدن پوست

سوختن و تیره شدن پوست به رنگ قهوه ای تیره

 درآمدن پوست برآمده و چرمی شدن پوست

توصیه های خودمراقبتی در مواقع سوختگی

 خونسرد باشید

 با اورژانس 115 تماس بگیرید.

از ایمنی صحنه مطمئن شوید. اگر صحنه امن نیست و احتمال آسیب به خودتان وجود دارد، وارد آن نشوید! اگر سوختگی الکتریکی است، ابتدا منبع برق را قطع کنید. 

ناحیه آسیب دیده را سرد کنید.

بلافاصله محل آسیب دیده را به مدت حداقل 20 دقیقه زیر شیر آب خنک کنید.

اگر لباس فرد مصدوم داغ است یا حاوی مواد شیمیایی است، آن را خارج کنید اما اگر لباس به بدن او چسبیده است، آن را جدا نکنید و پس از برش اطراف آن، لباس را خارج کنید.

در صورت شستشوی چشم، آب را از گوشه چشم وارد کرده و طوری روی چشم بریزید که پسماند آن به چشم دیگر سرایت نکند.

هرگونه لباس تنگ، حلقه و جواهر را در بیاورید.

در صورت امکان، اندام آسیب دیده را برای جلوگیری از تورم، بالا نگه دارید.

نکته: اگر اندازه محل سوختگی بیشتر از کف دست است یا در محل مفاصل، قفسه سینه یا اندام تناسلی است، باید حتما مصدوم به مرکز درمانی منتقل شود.

 اگر مصدوم احساس غش میکند او را بلافاصله به پشت بخوابانید.

از یک پانسمان استریل و سبک استفاده کنید.

  از قرار دادن یخ به طور مستقیم روی زخم خودداری کنید.

 از روشهای ابداعی و سنتی مانند زدن خمیردندان، کرم، سیب زمینی و... خودداری کنید.

تحت هیچ عنوان تاولها را پاره نکنید.

 بیمار را گرم نگه دارید.

زمان مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی

 مهم است که تشخیص دهید چه زمانی، یک سوختگی میتواند در خانه درمان شود و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید یا از اورژانس 115 کمک بخواهید. در موارد زیر لازم است به پزشک مراجعه کنید:

سوختگی، ناحیه ی وسیعی از پوست را درگیر کرده است.

سوختگی شامل صورت، دست ها، قفسه سینه، مفاصل، اندام های تناسلی یا کشاله ران است.

زخم دردناک یا بدبو شده است.

درجه حرارت بدن مصدوم بالاست و تب دارد.

فکر میکنید مصدوم دچار سوختگی درجه سوم حتی با وسعت کم شده است.

پیگیری و مراقبتهای بعدی

 در هر نوع سوختگی احتمال بروز عفونت به دلیل آسیب به پوست و ورود باکتری از این راه وجود دارد. "عفونت جریان خون" نیز پی آمد اکثر موارد سوختگی های شدید است که به شوک یا حتی مرگ می انجامد. به همین منظور مراقبت از زخم ناشی از سوختگی و تعویض منظم و صحیح پانسمان آن، ضروری است. یکی دیگر از مواردی که پس از سوختگی ها مورد توجه است، رژیم غذایی است. اهداف رعایت رژیم غذایی در این بیماران در درجه اول پیشگیری از ایجاد سوءتغذیه، کمک به تامین آب و مواد کافی برای جلوگیری از ایجاد شوک و سرعت بخشیدن به بهبود زخم ها است. به همین منظور رعایت نکات تغذیه ای زیر توصیه میگردد:

مصرف حداقل 6 تا 8 لیوان آب در روز برای حفظ تعادل مایعات.

مصرف چربی های سالم مانند ماهی، دانه کتان و کنجد

مواد غذایی حاوی ویتامین های A,E,C ، مانند هویج، اسفناج، جعفری و...

توصیه های خودمراقبتی طب ایرانی

 در سوختگی طب ایرانی در خصوص سبک زندگی سالم و پیشگیری و درمان بیماری ها، راهکارهای متعددی را ارایه میدهد، بدیهی است بررسی دقیق علت هر شکایت و انتخاب بهترین راهکار با بهره گیری از دستورهای طب رایج و طب ایرانی باید مدنظر قرار گیرد. درمان سوختگی در طب ایرانی:

روغن زیتون، سفیده تخم مرغ، جوش شیرین روی موضع مالیده شود.

گلاب سرد مخلوط با حنا بر روی موضع مالیده شود.

ژل آلوئه ورا بر روی موضع مالیده شود.

تهیه کننده:دکتر علیرضا میراحمدی زاده

زهرا غرقی کارشناس آموزش گروه اپیدمیولوژی