با شروع بیماری کرونا ویروس 2019 یا کووید-19 در پایان سال 2019، جنبه‌های مختلف زندگی انسان‌ها از سلامت جسمی و روانی گرفته تا تعاملات اجتماعی، اقتصادی، تحصیل، اشتغال و ... تحت تأثیر جدی قرار گرفت.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، با اعلام سازمان جهانی بهداشت مبنی بر همه گیری این بیماری در مارس 2020، تلاش بیشتر کشورها برای کنترل همه گیری، علاوه بر پیگیری توصیه های مهم مانند شستشوی دست ها، استفاده از ماسک، رعایت فاصلة فیزیکی و تهویه کافی فضاهای سرپوشیده، بر واکسیناسیون افراد به عنوان یکی از مهم ترین استراتژی های کنترل همه گیری و پیشگیری، متمرکز شد. بنابراین واکسیناسیون علیه این ویروس به عنوان مهمترین اقدام در مقابله با کووید-19 در دستور کار دولت ها قرار گرفت. تاکنون بیش از 60 واکسن، تولید و بسیاری هنوز در حال طی نمودن مراحل ارزیابی بالینی هستند. بر اساس نتایج تحقیقات، تردید و مقاومت افراد در برابر تزریق واکسن، ممکن است اثربخشی کنترل شیوع ویروس را دچار اختلال کند، به همین دلیل نیاز است که عوامل موثر بر دریافت واکسن در افراد بررسی شود تا بتوان با تمرکز بر مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار و اقدام اساسی در این خصوص، با سرعت بیشتری افراد را به دریافت واکسن ترغیب و از گسترش بیشتر بیماری و مرگ جلوگیری نمود.

در جمع بندی مطالعاتی که به بررسی عوامل موثر بر دریافت واکسن کووید-19 بر اساس تئوری های تغییر رفتار در کشورهای مختلف و بر روی بیش از 53 هزار نفر از افراد بالای 18 سال پرداخته اند، مشخص شد که هر چه اعتقاد افراد نسبت به توانایی خود در تزریق واکسن یا خودکارآمدی، بالاتر باشد و همچنین هر چقدر افراد درک بیشتری در مورد جنبه های مثبت واکسیناسیون کووید-19 نظیر احتمال ابتلای کمتر به بیماری و در صورت ابتلا، خفیف بودن علایم، کاهش میزان بستری در بیمارستان و کاهش بسیار زیاد در آمار مرگ و میر، داشته باشند احتمال پذیرش واکسن در آنها بیشتر است. علاوه بر موارد فوق، باور شخص نسبت به جدی بودن عواقب وخیم بیماری کرونا نیز یکی دیگر از عوامل موثر در تزریق واکسن است.

به عبارت دیگر بر اساس تئوری های تغییر رفتار مانند مدل اعتقاد بهداشتی (Health Believe Model)، تئوری رفتار برنامه ریزی شده (Theory of Planned Behavior) و تئوری انگیزش محافظت (Protection Motivation Theory)، چهار عامل مهم و تأثیرگذار بر پذیرش و دریافت واکسن کووید- 19 در افراد مختلف، خودکارآمدی (Self – Efficacy)، منافع درک شده (Perceived benefits)، شدت درک شده (Perceived severity) و کارامدی پاسخ (Response Efficacy) نسبت به واکسیناسیون می باشد، لذا کارشناسان بهداشت می توانند با تمرکز بر این عوامل و طراحی مداخلات بر این اساس، اقدامات موثرتری را برای ترغیب افراد به واکسیناسیون انجام دهند.

این مطلب از برگزاری ژورنال کلاب توسط "زکیه خرمکی" دانشجوی دکتری تخصصی آموزش بهداشت و ارتقا سلامت به راهنمایی دکتر "مهین نظری" عضو هیات علمی گروه آموزش بهداشت و ارتقا سلامت دانشکده بهداشت تهیه شده است.

دکتر مهین نظری عضو هیات علمی گروه ارتقا سلامت دانشکده بهداشت