امروزه استفاده از پلاستیک و محصولات پلاستیکی به قدری گسترده است که شاید تصور زندگی بدون آن قابل درک نباشد. ارزان بودن، در دسترس بودن، و عدم جذب رطوبت آنها را به موادی عالی برای بسته بندی تبدیل کرده است. طی گزارش های موجود تولید جهانی پلاستیک بیش از 300 میلیون تن در سال است. این حجم عظیم تولید نگرانی­هایی در خصوص حضور این ماده و سرنوشت آن در محیط زیست و نهایتا تاثیر بر سلامت انسان را بوجود می آورد.

اما سرنوشت این ماده پس از ورود به محیط چیست؟ پس از ورود ذرات پلاستیکی بزرگ تر به محیط، این مواد طی مکانیزم های شیمیایی و فیزیکی به میکروپلاستیک ها، که امروزه یک نگرانی و معضل جدید زیست محیطی و بهداشتی هستند، تبدیل می شوند. میکروپلاستیک به مجموعه ناهمگون از ذرات ریز اطلاق می شود که از نظر توزیع اندازه، رنگ و شکل متفاوت هستند. منابع مهم ورود میکروپلاستیک ها به محیط شامل تولید تجزیه ذرات پلاستیکی بزرگ تر (مثلاً فرسایش لاستیک خودروها و رنگ سطوح)، مواد آرایشی بهداشتی، داروها و منسوجات هستند. در این میان شاید مساله قابل توجه ذکر منسوجات به عنوان یکی از منابع مهم ورود میکروپلاستیک ها به محیط باشد که طبق آمارهای موجود در هر بار شستشوی لباس ها تا 1900 فیبر پلاستیکی می تواند به محیط وارد شود.

این ریزآلاینده ها موجود در محیط نهایتا از طریق زنجیره غذایی و نیز از طریق استنشاق هوا وارد بدن انسان می شوند و اثرات نامطلوب خود را بجا می گذارند. مطالعات صورت گرفته وجود این آلاینده در خون انسان، ادرار و شیر مادر را به اثبات رسانده اند. این مواد هم به واسطه خصوصیات فیزیکی و هم به علت وجود ترکیبات سمی مختلف همانند فتالات ها و بیسفنول A در ساختار خود می توانند برای سلامت انسان مضر باشند. در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است که این آلاینده ها می توانند در کبد، کلیه و روده ها تجمع یابند و سطح مولکول های استرس اکسیداتیو در کبد را افزایش دهند. همچنین در این مطالعات رشد سلول های سرطانی در اثر مواجهه با این ترکیبات به اثبات رسیده است. البته لازم به توضیح است که این مطالعات در مقیاس آزمایشگاهی بوده و برای تایید این اثرات بر روی انسانها نیاز به مطالعات تکمیلی است.

با وجود اثرات زیانبار این مواد، تخلیه پلاستیک ها و متعاقب آن میکروپلاستیک ها به محیط زیست همچنان ادامه دارد. حضور میکروپلاستیک ها در محیط های آبی، خاک و حتی انتقال آن از طریق هوا و اثرات مخرب این مواد نیاز به بررسی راه حل های اجرایی در راستای حفظ سلامت موجودات و انسان به عنوان مهمترین عضو اکوسیستم های محیط زیست را پررنگ تر می نماید.

بنابراین توجه فردی در کاهش تولید زباله های پلاستیکی، تفکیک آن و همچنین سیاست گذاری های پیش رو در جهت ممنوعیت استفاده از این مواد در تولیدات ضروری می باشد.

خانم سمانه دهقانی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت