فاویسم یک بیماری ارثی مادرزادی است که در اثرکمبود آنزیمی به نام G6PD ایجاد می شود. کمبود این آنزیم در گلبول قرمز افراد مبتلا به فاویسم باعث آسیب دیدن دیواره گلبول ها در مواجهه با عواملی نظیر عفونت ها، برخی از داروها و مواد غذایی مانند باقالا شده و در نهایت موجب همولیز، از بین رفتن و ایجاد علائم زردی، کم خونی و گاهی عوارض شدید و مختلف در فرد مبتلا می شود. این بیماری در پسرها شایع تر است. ظاهر افراد مبتلا به فاویسم در حالت عادی کاملا" طبیعی بوده و هیچ گونه علائمی ندارند. این بیماری شامل طیف وسیعی از علائم خفیف تا شدید می باشد. اگر بیماری خفیف باشد، علائم مشخصی ندارد و تشخیص آن سخت است و فقط کم خونی ایجاد می کند اما نوع شدید با علائمی نظیر رنگ پریدگی یا زردی پوست، ناخن‌ها و پلک، افزایش ضربان قلب، ضربان غیرطبیعی قلب، ادرار  تیره رنگ، احساس خستگی و کوفتگی، درد پشت یا شکم، تنفس کوتاه، خواب آلودگی و تب همراه است. در افرادی که به نوع شدید بیماری مبتلا هستند؛ عبور از مزرعه باقالا یا حضور در خانه ای که باقالا در آن پاک می شود نیز می تواند باعث بروز حمله شود.

این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها اقدام پرهیز از مواجهه با عوامل خطر می باشد. در صورت بروز حمله مراجعه سریع به پزشک جهت انجام اقدامات لازم، از جمله بستری در بیمارستان، دادن مایعات فراوان به صورت وریدی و خوراکی به منظور پیشگیری از عوارض خطرناک بدلیل از بین رفتن گلبول های قرمز، آسیب به قلب و کلیه و کم خونی شدید الزامی است.

در صورت وجود یک فرد مبتلا در خانواده باید همه افراد به ویژه فرزندان پسر مورد بررسی قرار گیرند.

با افزایش سن شدت بیماری کاهش نمی یابد و در صورت تشخیص فاویسم، تنها راه پیشگیری، دوری از عواملی است که باعث ایجاد حالت ناخوشی در فرد می شود.

 باقلا، انواع لوبیا، سویا و افزودنی‌های غذایی حاوی سویا، انواع نخود، عدس، سولفیت‌ها و غذاهای حاوی سولفیت ها، از جمله غذا ها و گیاهانی هستند که نباید توسط افراد مبتلا به فاویسم مصرف شوند.سولفیت‌ها بطور وسیعی در انواع مواد غذایی مصرف می‌شوند، بنابراین باید برچسب مواد غذایی را برای بررسی وجود آن ها مورد توجه قرار داد. منتول، مواد غذایی و فرآورده های بهداشتی که حاوی منتول هستند را باید با احتیاط به کاربرد. به سختی می توان خمیردندان، آب ‌نبات، خوشبوکننده دهان و یا دهان شویه‌هایی را پیدا کرد که در آن منتول به کار نرفته باشد. رنگ‌های خوراکی مصنوعی، حنا، نفتالین و نوشابه‌های الکلی نیز منع مصرف دارند. همچنین اسید اسکوربیک که به برخی مواد و ویتامین‌ها اضافه می‌شود، اگر به مقدار زیاد مصرف شود می‌تواند مشکل ساز باشد.

اگر شخص مبتلا به فاویسم در هر زمان و به هر دلیلی به پزشک مراجعه کرد باید پزشک را از بیماری خود مطلع کند تا پزشک داروی کم خطر یا بدون خطر را تجویز کند .با مراجعه سریع به پزشک در زمان مشاهده علائم خطر  مانند؛ تغییر رنگ ادرار، زردی پوست و بی حالی می توان از آسیب های جدی جلوگیری کرد.

در حال حاضر فاویسم یکی از بیماری هایی است که غربالگری آن در بدو تولد و با چند قطره خون که از کف پای نوزاد گرفته می شود به راحتی قابل تشخیص می باشد و این امر باعث شناسایی هر چه سریع تر کودکان مبتلا به این بیماری و پیشگیری از عوارض شدید ناشی از برخورد با عوامل خطر می شود.

مواد غذایی و فرآورده‌های بهداشتی شامل آن، مشکل بتوان خمیردندان، آب‌نبات، خوشبوکننده دهان و یا دهان شویه‌هایی را پیدا کرد که در آن منتول بکار نرفته باشد. بنابراین باید احتیاط لازم را به کار برد. عصاره نعناع طبیعی منع مصرف ندارد. رنگ‌های خوراکی مصنوعی، حنا، نفتالین و نوشابه‌های الکلی نیز منع مصرف دارند. اسید اسکوربیک، در برخی مواد و ویتامین‌ها اضافه می‌شود که دوز بالای آن می‌تواند مشکل ساز باشد.

شخص مبتلا به فاویسم هر زمان و به هر دلیلی به پزشک مراجعه کرد باید وی را از بیماری خود مطلع کند تا پزشک داروی کم خطر یا بدون خطر را تجویز کند .با مراجعه سریع به پزشک در زمان مشاهده علائم خطر  مانند؛ تغییر رنگ ادرار، زردی پوست و بیحالی می توان از آسیب های جدی جلوگیری کرد.

در حال حاضر فاویسم یکی از بیماری هایی است که غربالگری آن در بدو تولد و با چند قطره خون که از کف پای نوزاد گرفته می شود به راحتی قابل تشخیص می باشد و این امر باعث شناسایی هر چه سریع تر کودکان مبتلا به این بیماری و پیشگیری از عوارض شدید ناشی از برخورد با عوامل خطر می شود.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی