خودکشی را می توان اقدامی آگاهانه در آزار خود که به مرگ منتهی میشود، تعریف کرد. البته، برای خودکشی تعاریف متعددی ذکر شده است در واقع خودکشی را می توان یکی از مهمترین آسیب های اجتماعی قرن حاضر قلمداد نمود . این آسیب اجتماعی روندی رو به رشد دارد و باعث نابودی سرمایه های انسانی می شود. در تعریفی دیگر خودکشی تلاشی آگاهانه به منظور خاتمه دادن به زندگی شخص توسط خودش می باشد که ممکن است این تلاش به اقدام تبدیل گردد یا فقط به شکل احساسی در فرد بماند. خصوصیت مشترک ما بین افرادی که اقدام به خودکشی می کنند داشتن این باور است که خودکشی تنها راه غلبه بر احساسات غیر قابل تحمل است. آمارهای سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد که سالیانه حدود چهارصد هزار نفر به دلیل خودکشی موفق جان خود را از دست می دهند. خودکشی در ردیف دهمین علت مرگ و میر برای تمام سنین در بیشتر کشورهای جهان است. در حالیکه آمار مرگ میر بیماران خودکشی کرده در بین مردان سه برابر بیشتر از زنان است، ولی زن ها چهار برابر بیشتر از مردها اقدام به خودکشی می کنند.

عوامل زمینه ساز در بروز علائم خودکشی فاکتورهایی وجود دارند که احتمال بروز پدیده خودکشی را افزایش میدهند به عنوان مثال:

• عدم تعادل شخصیتی در فرد و نداشتن احساس امنیت
• احساس طرد شدگی تنهایی انزوا و ناخواستنی بودن
• احساس ناامیدی بی ارزشی بیهودگی و عزت نفس خیلی پایین
• افسردگی، احساس شرم و گناه
• نشخوار فکری و وسواس فکری
• احساس شکست و بی کفایتی پس از نرسیدن به اهداف داشتن توقعات و انتظارات بالا از فرد در خانواده یا جامعه
• تمایل به انتقام گرفتن از طریق القای احساس گناه در بازماندگان تجربه رویدادی استرس زا و غیر منتظره مانند فقدان و سوگ
• استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی که باعث تشدید احساس بی پروایی در فرد میشوند
• بیماری های جسمی و اختلالات روانپزشکی مانند علائم افسردگی اختلال دو قطبی اختلال استرس پس از سانحه و دردهای مزمن
• همجنس گرایان دو جنسی ها و افرادی که تغییر جنسیت داده اند و عدم پذیرش یا حمایت خانواده

در مواجهه با فردی که علائم خودکشی دارد چه باید کرد؟

در صورت مواجه با فردی که مدام از خود کشی حرف میزند و یا قصد و علائم خودکشی را دارد لازم است ابتدا آرامش خودتان را حفظ کنید سپس به بررسی و گوش دادن همدلانه به افکار و نظرات هر چند غیر واقع بینانه ی فردی که قصد خود کشی دارد بپردازید. از قضاوت کردن فرد یا دادن بند و اندرز به او بپرهیزید و در اسرع وقت او را برای درمان به روانپزشک و روانشناس ارجاع دهید. چنانچه قصد فرد برای اقدام به خود کشی صرفا نمایشی و جلب کردن توجه دیگران باشد، لازم است او را جدی بگیرید و از نادیده گرفتن او با وجود آگاهی از نیت او اجتناب کنید.

تهدید به خودکشی در کودکان نیز دیده میشود. شاید آنها دید روشنی نسبت به حرفی که میزنند نداشته باشند، اما در نظر بگیرید که این رفتار آنها نیز علتی داشته و ممکن است در صورت عدم توجه به آنها دست به خود کشی بزنند.

دکتر مسعود کریمی، دانشیار گروه ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت