خودکشی یک مشکل در همه سنین در سراسر جهان است.

تعریف خودکشی

خودکشی یک عمل خودباختگی است که با درک مرگ به عنوان بهترین راه حل برای فرار از درد روحی غیرقابل تحمل همراه است. بنابراین خودکشی ناشی از تصمیمات شخصی است اما تحت تأثیر عوامل اجتماعی و خرد اجتماعی قرار دارد.

عوامل خطر خودکشی در میان سالمندان

انزوای اجتماعی ، عدم وجود شبکه حمایتی ، تنهایی ، اندوه ناشی از از دست دادن همسر و فرزندان ، آسیب های مربوط به ضعف ، شرایط زوال عقل ، افسردگی ، ایده پردازی ، تلاش های قبلی و دسترسی به وسایل.

مسائلی که سالمندان را به سمت خودکشی سوق می‌دهد : سالمندآزاری، تنهایی و افسردگی است.

نادیده گرفتن افسردگی سالمندان دلیل پررنگی برای تمایل سالمندان به خودکشی است. واقعیت این است که سلامت روانی جامعه مطلوب نیست و افسردگی در میان بخش زیادی از مردم موج می‌زند، اما در این میان سالمندان به دلیل مشکلات روحی و بیماری‌های سالمندی حتی نسبت به گروه‌های سنی دیگر بیشتر در معرض خطر افسردگی هستند. بنابراین افسردگی با دردهای جسمی منجر به فشار روانی زیادی به سالمندان می‌شود و همین فشارها میل به خودکشی را در میان سالمندان بالا می‌برد‌.

علایم زیر میتوانند بیانگر ابتلای سالخوردگان به بیماری افسردگی باشد: 

• غم و اندوه مداوم که با اتفاق افتادن رویدادهای شادی بخش هم بهبود نمی یابند.

• عدم علاقه به انجام کارها و کارهایی که قبلا از آنها لذت می برده اند

 از دست دادن علاقه به معاشرت و رابطه با دوستان و برقراری رابطه اجتماعی.

• حس گناه و ملامت کردن خود.

• بدگمانی شدید به آینده.

• اندیشه کردن به خودکشی و صحبت کردن در خصوص تمایل به مردن و یا مبادرت به خودکشی.

مداخله درمانی در خودکشی:

گفتگوی مستقیم، پایش خطر، و کاهش دسترسی به ابزار خودکشی.

گفتگوی مستقیم

سازمان بهداشت جهانی اظهار می‌دارد که بهترین روش برای پی بردن به اینکه فردی به خودکشی می‌اندیشد و قصد انجام آن را دارد یا نه، این است که با او به صورت مستقیم در این باره گفتگو شود و از او درباره افسردگی یا اینکه چگونه و چه زمان قصد انجام خودکشی دارد پرسش به عمل آید. این راه‌کار برای این است که غم و اندوه فرد کاهش پیدا کند و فرد را به این نتیجه برساند که او برای دیگران مهم است و به او توجه می‌شود.

پایش خطر

طبق نظر اتحادیه جراحان آمریکا پایش خطر از طریق (ارزیابی خطر خودکشی) یکی از بهترین روش‌های پیشگیری خودکشی در است.

کاهش دسترسی به ابزار خودکشی

می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین و پرفایده‌ترین راه‌های پیشگیری از خودکشی کاهش دسترسی افراد به ابزاری است که خودکشی با آن‌ها به‌طور قطع منجر به مرگ فرد خودکش می‌شود.(میانگین اصلی خودکشی حلق آویز کردن، سلاح گرم، مسمومیت، سقوط از یک مکان مرتفع و استفاده از وسایل نامشخص بوده است)

اقدامات پیشگیرانه در برابر خودکشی

به گفته سازمان بهداشت جهانی ، خودکشی قابل اجتناب است. یک سری اقدامات پیشگیرانه در برابر خودکشی و اقدام به خودکشی به عنوان استراتژی های جهانی وجود دارد . این راهبردها شامل ارتقاء آموزش و پرورش متخصصان بهداشتی ، به ویژه کسانی که متخصص بهداشت روانی نیستند ، و متخصصان سایر مناطق ، مانند استادان و متخصصان رسانه ، مانند نظارت بر سلامت و بهبود در به دست آوردن و تجزیه و تحلیل داده های مربوط به خودکشی و اقدام به خودکشی با هدف انتشار ایمن اطلاعات و آگاهی عمومی است.

 کاهش دسترسی به وسایل (مانند آفت کش ها ، سلاح گرم و داروهای خاص) نیز مهم است.

مداخلات آموزشی مانند : انجام تمرینات آرام سازی و ورزش کردن، دوش آب گرم دوساعت قبل از خواب، مشغول شدن به کارهای مورد علاقه، داشتن یک برنامه منظم روزانه، دیدن یا صحبت کردن با دوستان و آشنایان و...

درمان

درمان افسردگی و خودکشی در سالمندان به قدر جوانان موفقیت آمیز است.

درمان غیر دارویی: روان درمانی (شناختی، رفتاری، حمایتی) توسط کارشناس بهداشت روان و همچنین انجام تمرینات بدنی و ورزش می تواند موثر باشد.

درمان دارویی: درمان افسردگی و خودکشی با داروهای ضد افسردگی موثر می باشد. البته باید از داروهایی که کمترین عوارض جانبی و تداخل کمتری با سایر داروها دارند، استفاده شود.

داروهای بازدارنده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) ، به دلیل تحمل بهتر و آثار جانبی کم خطرشان ، به عنوان داروهای خط اول توصیه شده اند.

تهیه کننده : دکتر عبدالرحیم اسداللهی  دکترای تخصصی سالمند شناسی و سرکار خانم فاطمه رزجویی دانشجوی ارشد سلامت سالمندی