دیابت چیست ؟
دیابت چیست ؟
« دیابت » به افزایش غیر طبیعی گلوکز( قندخون ) اطلاق می گردد که در اثر ناتوانی بدن در تولید انسولین یا نقص در پاسخ به آن ایجاد می شود.
انسولین هورمونی است که برای انتقال گلوکز از جریان خون به داخل سلولها جهت تولید انرژی ضروری است . اگر مقدار انسولین بسیار کم باشد ، سطح گلوکز خون شروع به افزایش می کند ، زیرا گلوکز از جریان خون برداشته نمی شود.
چهار نوع متفاوت دیابت وجود دارد :
1- دیابت نوع 1 : که به نام دیابت وابسته به انسوین نیز شناخته می شود. بیشتر، کودکان به آن مبتلا می گردند ، و معمولا قبل از 40 سالگی تشخیص داده می شود. دراین افراد انسولین به میزان کافی تولید نمی شود بنابراین مادام العمر نیاز به تزریق انسولین دارند. این نوع دیابت مشکل تراز دیابت نوع 2 کنترل می شود. شروع سریع و علائم شدید از مشخصات این نوع دیابت می باشد.
2- دیابت نوع 2 : به نام دیابت غیر وابسته به انسولین نیز شناخته می شود. این نوع دیابت معمولا در بالغین ایجاد می شود. شایعترین نوع دیابت است و معمولا با چاقی همراه است. دراین افراد انسولین تولید می شود اما در بعضی از موارد ممکن است مقدار انسولین تولید شده کم باشد یا بدن پاسخ مناسبی به انسولین ندهد در نتیجه با رژیم غذائی مناسب تری می توان بیماری را در آنها کنترل کرد. در بعضی موارد نیزداروهای خوراکی ( کاهش دهنده قند خون ) برای این افراد ضرورت پیدا می کند تا پانکراس (لوزالمعده ) را وادار به تولید انسولین بیشتر کند یا قندخون را کاهش دهد. در موارد شدید ممکن است تزریق انسولین نیز لازم باشد. علائم این بیماری اغلب خفیف بوده و به تدریج ظاهر می شود. بعضی از آنها ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند یا فقط احساس ناخوشی کنند. بعضی دیگر علائمی شبیه به دیابت نوع یک ، اما خفیف تر را تجربه می کنند.
3- دیابت حاملگی : این نوع دیابت در طی حاملگی ظاهر می شود و معمولا بعد از تولد نوزاد برطرف می گردد. علت ایجاد آن ، هورمونهای تولید شده در طی حاملگی می باشد که باعث افزایش مقاومت بدن به انسولین می شود. در زنانی که به این نوع دیابت مبتلا شوند، خطر بروز دیابت نوع 2 در طول زندگیشان بالاتر است.
4- سایر انواع دیابت : در اثر بیماریهای ژنتیکی خاص ، جراحی ، داروها ، سوء تغذیه ، عفونتها و سایر بیماریها ایجاد می شود.
عوامل خطر ابتلا به دیابت :
این عوامل شامل سن ، چاقی ، سابقه خانوادگی ، عدم تحرک کافی ، اختلال تحمل گلوکز ، و بعضی گروه های نژادی و قومی می باشند.
علائم دیابت کدامند ؟
علائم بیماری از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و اشخاص سالخورده ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند،اما شایعترین علامتها عبارتند از :
© تشنگی مداوم
© گرسنگی بیش از حد
© پر ادراری ( ادرار کردن بیش از حد معمول )
© کرختی و سوزن سوزن شدن نوک انگشتان دست و پا
© کاهش وزن بدون دلیل
© تاری دید و اختلالات بینائی
© عفونتهای پوستی ناشی از کندی سیر بهبود زخم
© خستگی مداوم
دیابت چگونه تشخیص داده می شود؟
یک نمونه خون جهت آزمایش سطح گلوکز گرفته می شود. بالا بودن قند معمولا نشان دهنده دیابت است. اگر گلوکز در نمونه ادرار یافت شد نیز نشان دهنده احتمال دیابت می باشد و باید با انجام آزمایش خون تایید گردد.
«سطح طبیعی گلوکز خون در حالت ناشتا کمتر از 110 میلی گرم در دسی لیتر می باشد .»
خطرات دیابت چیست ؟
افرادی که مبتلا به دیابت کنترل نشده باشند ، به تدریج که بیماری پیشرفت می کند دچار عوارض آن می شوند.
در کوتاه مدت: علاوه بر علائم ذکر شده در بالا ، به عفونتهانیز حساس شده و در موارد شدید ممکن است به حالت اغما بروند.
در طولانی مدت :عوارض زیر ظاهر می شود
© عوارض چشمی مثل آب مروارید و آسیب به شبکیه که ممکن است باعث کوری شود.
© عوارض کلیوی که می تواند منجر به نارسائی کلیه ها شود.
© آسیبهای تدریجی به اعصاب
© زخمها ، عفونتها ، قانقاریا ( سیاه شدن عضو بخصوص در پاها )
© تصلب شرائین ، بیماری قلبی و سکته مغزی
چگونه دیابت روی قلب تاثیر می گذارد ؟
بیماری قلبی علت اصلی مرگ در اثر دیابت می باشد. زیرا بالا بودن مداوم قند خون باعث تنگ شدن شریانها و افزایش تری گلیسرید و کاهش سطح کلسترول خوب ( HDL ) ، افزایش فشارخون و احتمال بالا رفتن حمله قلبی می شود.
هرچه سن بیمار بالاتر رود ، عروق خونی آسیب بیشتری می بینند و تنگ تر می شوند ( تصلب شرائین )، سیگار کشیدن نیز باعث آسیب به عروق خونی می شود ، بنابراین دیابتی های سیگاری در معرض خطر بالاتری هستند. بعلاوه اگر آسیب به سیستم عصبی وارد شده باشد ، علائمی که باید برای کنترل ضربان قلب و فشارخون به مغز فرستاده شوند ، متوقف شده و دیگر اثری ندارند. در بیماران دیابتی علائم حمله قلبی ممکن است کم باشد و نادیده گرفته شود یا به حساب علائم گوارشی و ناراحتی معده گذاشته شوند.
آیا معالجه دیابت امکان پذیر است ؟
متاسفانه درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد ، اما با مراقبتهای دقیق و منظم ، دیابتی ها می توانند از بروز عوارض جلوگیری کنند .
«انجام ورزش منظم و پرهیز از کشیدن سیگار بسیار مهم اند.»
بیماران مبتلا به دیابت باید هرچه می توانند در مورد بیماری خود ، محدودیتهای ناشی از آن ، آنچه می توانند و آنچه نمی توانند انجام دهند ، فرا گیرند.روند و الگوی تغییرات روزانه قندخون خود را مشخص کنند. علائم افزایش و کاهش قندخون خود را بشناسند و بدانند که در چنین موقعیتهائی چه اقدامی باید انجام دهند.
راهنمای کلی رژیم غذائی برای بیماران دیابتی :
ü وزن خود را به حد مناسب رسانده و آنرا حفظ کنید.
ü غذاهای کم حجم ودر وعده های منظم مصرف کنید که شامل میان وعده ها نیز باشند و هیچ وعده یا میان وعده غذائی را فراموش نکنید. (بر اساس برنامه مشاور تغذیه خود عمل کنید.)
ü غذای شما باید حاوی مقادیر زیادی کربوهیدراتهای حاوی فیبر باشد. مثل گندم سبوس دار ، غلات ، نشاسته ، لوبیا ، سبزیجات و میوه ها.
ü کربوهیدراتهای تصفیه نشده را ترجیح دهید و از کربوهیدراتهای تصفیه شده فاقد سبوس ( مثل محصولات تهیه شده از آرد کیک، شیرینیها و غذاهای حاوی قند و شکر ) اجتناب کنید.
ü رژیم غذائی شما باید حداقل روزانه حاوی 5 سهم میوه و سبزیجات باشد.
ü مصرف چربی ، بخصوص چربیهای اشباع شده ( چربیهای حیوانی ) را محدود کنید و پوست مرغ و هرگونه چربی قابل مشاهده ای در گوشت را قبل از پختن جدا کنید.
ü از روشهای پخت وپز سالم تر مثل بخار پز کردن ، استفاده از فر و مایکروفر ، جوشاندن ، کباب کردن و .... بجای سرخ کردن استفاده کنید و از اضافه کردن مایونز ، روغن ، مارگارین ، کره ، خامه و ... بپرهیزید
ü نمک و قند تنها باید در دیابتی های تحت کنترل استفاده شوند آنهم در مقادیر محدود.
ü حداقل روزانه 8 – 6 لیوان آب بنوشید
ü ورزش منظم باعث تسریع کاهش وزن شده و از طریق افزایش حساسیت به انسولین باعث بهبود تحمل به گلوکزمی شود.
«هر برنامه ورزشی باید با نظر پزشک و متخصص تغذیه شروع شود . »
تهیه کننده : دکتر مسعود کریمی پزشک عمومی و دکترای تخصصی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت
نظر دهید