بیش از نیم قرن است که تحقیقات مختلف تجربه سقوط در افراد سالمند و مشکلات همراه و پیام‌های آن برای خود سالمند و خانواده وی مورد بررسی قرار گرفته است و نیز قرار خواهد گرفت. از آن جایی که فرد سالمند به عنوان یک انسان منحصر به فرد که دارای نیازهای گوناگون اجتماعی، جسمی، روانی، معنوی، اقتصادی است؛ لذا نمیتوان به یک الگوی برنامه مراقبتی واحدی برای پیشگیری، درمان و بازتوانی ایشان تدوین کرد، اما میتوان با انجام یک بررسی جامع، کل نگر و پویا براساس شرایط هر یک از افراد سالمند تا حدودی از وقوع سقوط و پیامدهای  آن کاست.

در حدود یک سوم از جامعه سالمندان و بیش از نیمی از کسانی که در مجموعه های مراقبتی طولانی مدت رندگی میکنند هرسال تجربه سقوط دارند و نیمی از کسانی که تجربه سقوط دارند بیش از یک بار آن را تجربه میکنند. سقوط یکی از دلایل صدمات مرگ آفرین و آسیب رسان در ایالات امریکا بوده و یکی از دلایل عمده ناتوانی های حرکتی دریافت خدمات بیمارستانی، صدمات روحی، و بستری شدن در بیمارستان است. تجربه سقوط فرد سالمند به طور مستقیم موجب ترس از سقوط مجدد، اجتناب از فعالیت روزانه زندگی خود، محدودشدن تحرک و افت های روانشناختی میشود. شیوع زیاد سقوط مسئله مهمی است که میتواند پیامدهای معکوس سلامتی از جمله کاهش کیفیت زندگی، محدودیت کارکردی، محدودیت فعالیت و افسردگی  به همراه داشته باشد.

بار مالی ناشی از سقوط فرد سالمند بر روی فرد، خانواده و جامعه میباشد.سقوط همراه با عوارضی است که باعث دوره های بستری طولانی مدت و افزایش هزنه های درمانی میشود.  تخمین زده میشود که یک سوم کل هزینه های درمانی حوادث به سقوط مربوط میشود.  بی شک سقوط یک رویداد کاملا تصادفی نیست بلکه میتوان با ارزیابی تعدادی از عوامل خطرساز ان را پیش بینی و پیشگیری کرد.

یکی از مهمترین راهبردها برای کاهش افتادن در سالمندان حفظ سبک زندگی فعال از لحاظ جسمانی میباشد. در سالهای اخیر متخصصان سالمندی و سالمندشناسان با این دیدگاه در چالش اند که سقوط یک فرد سالمند از عواقب طبیعی پیری هستند یا وقایع تصادفی به حساب می ایند؟ این موضوع مورد موافقت است که سقوط یک فرد سالمند و مشکلات همراه ان نتیجه ی فاکتورها و عوامل چندگانه مختلف و متفاوتی است.  

عوامل خطر سقوط به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:

 1) عوامل خطر درونی یعنی عوامل شخصی فرد سالمند برای افزایش خطر سقوط مانند بیماری ها و عوارض جانبی داروها که میتوانند بر توانایی شخص جهت حفظ تعادلش داشته باشد.

2) عوامل بیرونی یعنی عوامل محیطی ک خطر سقوط را افزایش می دهند، مانند سطوح لغزنده، موانع، روشنایی کم و دیگر خطرات امنیتی که میتوانند زمینه را برای سر خوردن و لغزیدن سالمندان فراهم نمایند.

عوامل خطر درونی مانند افت قدرت بینایی، بیماری های چشمی از قبیل گلوکوم ، اب مروارید و لکه زرد میتوانند ادراک عمقی را تغییر داده و تیرگی و عدم وضوح را سبب میشوند. این باعث میشود که سالمندان موانع و خطرات سر راهشان را نبینند و میتواند به سرخوردن و لغزیدن منجر شود. عینک های کثیف و نامرتب و یا عدم استفاده از عینک به هنگام ضرورت نیز میتواند خطر سقوط را افزایش دهد بینایی کم عامل مهمی در سقوط های همراه با اسیب محسوب میشوند.در حقیقت بینایی کم به خطر مضاعف شکستگی لگن مربوط میشود. سالمندان با بینایی کم و ترس بیشتری  از سقوط دارند.

عوامل خطر درونی دیگر شامل تحلیل قدرت عضلانی دست و پا، مشکلات تعادل و راه رفتن و استفاده از بعضی داروها

داروهایی که خطر سقوط را افزایش میدهند شامل داروهای فشار خون  داروهای قلبی، داروهای مدر و ضد افسردگی ها، دمانس افسردگی و عدم فعالیت، همچنین فشار خون پایین میتواند سبب سقوط شود.

برای پیشگیری از سقوط افراد سالمند اقداماتی باید انجام شود شامل:

·         تشخیص هویت سالمندانی که در معرض خطر سقوط هستند

·         آگاهی دادن به مراقبین در زمینه  خطر سقوط سالمند

·         ایجاد یک برنامه مراقبتی هدفمند در راستای کاهش عوامل خطر سقوط

·         زیر نظر داشتن سالمندانی که در معرض خطر سقوط هستند

·         انجام ارزیابی و معاینات پس از سقوط

·         اصلاح و تغییر برنامه مراقبتی سالمند براساس ارزیابی مجدد خطر سقوط

مهمترین عوامل خطر سقوط عبارتند از سابقه زمین خوردگی ها، گیجی یا وضعیت ذهنی تغییر یافته، نیاز به دستشویی رفتن و داروها تغییر در عملکرد حرکتی دارد.

 برای مشاهده کلیپ اینجا کلیک کنید.

برای مشاهده پوستر اینجا کلیک کنید.

دکتر عبدالرحیم اسداللهی عضو هیئت علمی گروه ارتقا سلامت