کشورهای جهان هر ساله در 14 ژوئن (مصادف با 24 خرداد ماه) روز جهانی اهداء خون را گرامی می دارند.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، این روز به مناسبت سالروز تولد کارل لنداشتاینر، کاشف گروه‌های خونی و برنده جایزه نوبل در سال 1930 انتخاب شد. اهداء خون زمانی رخ می‌دهد که یک فرد سالم به‌طور داوطلبانه، مقدار مشخصی از خون خود را در یک مرکز انتقال خون هدیه می‌کند. خون اهدا شده پس از انجام آزمایش‌های غربالگری و تأیید سلامتی به‌منظور تهیه فراورده‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد و یا از طریق بانک خون مراکز درمانی، به افراد دیگر تزریق می‌شود. در کشورهای توسعه یافته و اکثر کشورهای در حال توسعه، بیشترین اهدا کنندگان خون را افراد داوطلبی تشکیل می‌دهند که در قبال آن پولی دریافت نمی‌کنند. در کشورهای فقیرتر، افراد معمولاً خون خود را برای انتقال به اعضای خانواده و یا دوستان‌شان اهدا می‌کنند. ایران اولین کشور منطقه است که در سال 2007 توانست به اهداء خون صد درصد داوطلبانه و بدون چشم داشت دست یابد که این شاخص بسیار مهمی برای رسیدن به خون کافی و سالم در نظر گرفته می شود.

همه روزه، در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده های خونی نیاز پیدا می کنند، به طوری که از هر سه نفر مردم دنیا، یک نفر در طول زندگی احتیاج به تزریق خون و فرآورده های خونی پیدا می کند. بارزترین مثال برای موقعیت هایی که در آن نیاز مبرم به خون می باشد عبارت است از حوادث و سوانح گوناگونی نظیر تصادفات رانندگی، سوختگی ها و اعمال جراحی و همچنین مشکلات کم خونی خانم های باردار در حین زایمان و نوزادان نارسی که به زردی مبتلا می شوند.

بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی یا اشعه درمانی قرار دارند نیز از مصرف کنندگان خون و فرآورده های آن می باشند. بسیاری از دیگر بیماران مانند بیماران تالاسمی و هموفیلی نیز ناگزیرند برای بهره مندی از یک زندگی نسبتاً طبیعی برای تمامی عمر به شکل منظم خون یا فرآورده های خونی دریافت نمایند.

حجم خون جمع‌آوری شده در اکثر کشورها، 450 میلی لیتر یعنی کمتر از 10 درصد حجم کل خون است (یک فرد بالغ به طور متوسط 5/4 تا 5/5 لیتر خون دارد). در بعضی کشورها 250 میلی لیتر خون گرفته می‌شود. بدن انسان مایع از دست رفته را بین 12 تا 24 ساعت جبران می‌کند. گاهی این زمان تا 36 ساعت هم طول می‌کشد. میزان گلبول قرمز خون از دست رفته ظرف مدت 3 هفته و میزان آهن خون طی مدت 8 هفته جایگزین می‌شود. از جمله عوارضی که بلافاصله پس از اهداء خون ممکن است رخ دهد، سرگیجه، احساس ضعف، سبکی سر و تهوع است که معمولاً زیاد طول نمی‌کشد. از شرایط اهداء خون می توان به  سن (بین 17 تا 65 سال)، وزن (حداقل 50 کیلوگرم)، دارا بودن شرایط مناسب جسمی و روحی، دارا بودن فشارخون متعادل، مبتلا نبودن به کم خونی، نداشتن پیشینه هپاتیت ویروسی، برخی دیگر از بیماری‌های عفونی و بیماری‌های مهم و جدی قلبی و ریوی، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر تزریقی و الکلی و  گذشت حداقل 8 هفته از آخرین مرتبه اهدای خون اشاره کرد.

در حال حاضر، با وجود پیشرفت های چشمگیر در زمینه علم پزشکی هنوز هیچ گونه جایگزین مصنوعی برای خون ساخته نشده است و فقط خونی که توسط انسان های نیکوکار اهداء می شود، می تواند جان انسان های دیگر را از مرگ نجات بخشد. عدم وجود جایگزین مناسب برای خون، محدود بودن مدت زمان نگهداری خون و فرآورده های خونی، همیشگی بودن نیاز به خون و فرآورده های آن سبب شده تا اهداء خون از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار شود. تحقیقات نشان داده اهداء مکرر خون به میزان زیادی فرد را در برابر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی محافظت می کند، همچنین اهداء خون نه تنها برای افراد سالم زیانی ندارد، بلکه موجب جلوگیری از ابتلاء آنها به  سایر بیماری ها نیز می شود، ضمن این که سیستم خون سازی بدن به گونه ای است که با افزایش جریان خون در بدن، طی مدت کوتاهی این مقدار خون اهدا شده را جایگزین می کند. در جریان اهداء خون پایش هایی از قبیل ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن، نوع گروه خونی و تشخیص کم خونی صورت می گیرد./برزگری

مهناز زادانی فرد- کارشناس بهداشت عمومی