11 ژوئیه برابر با 20 تیرماه، مصادف با روز جهانی جمعیت است. هدف از نام گذاری این روز آگاهی از مسائل مرتبط با جمعیت، توجه به ضرورت و اهمیت این مسأله، افزایش آگاهی مردم درباره لزوم فاصله گذاری مناسب و بهداشـت مـادران است. در بسیاری از نقاط جهان، به دلیل عدم دسترسی مادران به اقدامات مناسب  برای  پیشگیری از  بارداری و نظارت بر وضعیت بهداشتی، رشد جمعیت غیرقابل کنترل شده است.

سرمایه گذاری در برنامه ریزی برای خانواده، در نهایت منجر بـه توسـعه اقتصادی، رفاه و پیشرفت جوامع است. این هدف از طریق سرمایه گذاری درآموزش زنان برای افزایش سطح آگاهی و ارتقاء سلامت آنان تحقق می یابد.      روز جهانی جمعیت به ما یادآوری می کند کـه چنانچـه برای کنترل جمعیت، اقدام جدی به وقوع نپیوندد، با نرخ فعلی رشد جمعیت و مشکلات اجتماعی که به دنبال آن پیش می آید، منابع پایه و حیاتی موجود، برای پاسخ گویی به این تقاضای روزافزون، کافی نخواهد بود.

از خطرات و مشکلاتی که ممکن است با افزایش بی رویه جمعیت اتفاق بیفتد می توان از کمبود آب و غذا، آلودگی هوا، ازدحام جمعیت در مناطق مسکونی و خطرات جدی تری مانند تخریب لایه ازن، کمبود منابع نفت،گاز و حتی جنگ نام برد. وجود روند متفاوت رشد جمعیت در کشورهای مختلف جهان باعث شده تا سیاست های جمعیتی متفاوتی نیز به کار گرفته شود.

به نظر کارشناسان، افزایش جمعیت، می‌تواند هم فرصت و هم تهدید باشد. جمعیت دارای رفاه و توانمند، برای هر کشور فرصت است، در غیر این صورت، افزایش جمعیت می تواند به هر کشوری آسیب برساند. جمعیت سالم، تحصیل کرده و مولد می تواند به شکستن چرخه فقر بین نسلی کمک کند و در رویارویی با چالش های فردی و اجتماعی بیشتر انعطاف پذیر باشد. جمعیت ماهر و مطلع می تواند به طور کامل تری به جامعه و ملت خود کمک کنند. دسترسی به آموزش، خدمات بهداشتی، از جمله سلامت باروری و تنظیم خانواده از جمله عواملی هستند که می تواند به تقویت توان بالقوه جمعیت در مقابل تمام چالش ها و استفاده از فرصت های اقتصادی نوظهور، کمک کنند .امروزه، وضعیت بحرانی و شکننده محیط زیست و کاهش چشمگیر منابع پایه در جهان، لزوم تفکر و تدبر در خصوص سیاست های افزایش جمعیت را به همه ما گوشـزد مـی کنـد، چراکـه ازدیـاد جمعیـت و تجمع آن در نقاط محدود از جغرافیای کشورها  با توجه به شـرایط آب و هـوایی آ ن ها منجر به کاهش بیشـتر کـارایی سـرزمین هـا شـده و سـرانه  برخـورداری از زیر ساخت های پایه و اولیه را برای هر فرد، به شدت کاهش داده  و مـی تواند باعث شود تا کشـورها از جمعیتی مولد  به جمعیتی مصرف کننده و غیرمولدتبدیل شوند که این خود زمینه سـاز فقـر و محرومیـت بیشـتر است. تنظیم خانواده مسئولیتی مشترک بین زن و مرد است و رعایت آن گامی به سوی سلامت، رفاه وآسایش جامعه می باشد.

باتوجه به این که جمعیت جوان یکی از مهم‌ترین شاخصه ها و سرمایه یک کشور است و می‌تواند حرکت و پیشرفت آن را سرعت بخشد؛ تعدادی از کشورها  کاهش جمعیت جوان کشور خود را یک آسیب جدی می دانند.

سلامت باروری در ایران

 هدف از برنامه های کنترل جمعیت مبارزه با ازدیاد جمعیت نیست بلکه برنامه ریزی برای رشد معقول آن است؛ اصلی ترین محور برنامه سلامت باروری در ایران، ارتقاء سلامت مادر و کودک از طریق آگاهی رسانی به جامعه وتسهیل دسترسی به خدمات فاصله گذاری بین تولدها در بخش های دولتی وخصوصی بوده است. از اهداف برنامه بهداشت باروری درقالب فاصله گذاری بین فرزندان، پرهیز از تولد کودک ناخواسته، داشتن فرزند به تعداد دلخواه، تنظیم فواصل بارداری، اطلاع رسانی، آموزش و مشاوره به زوجین، آموزش در خصوص روابط جنسی و فرزند آوری، افزایش پوشش استفاده از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری وکاهش درصد بارداری ناخواسته است.

اکنون دیدگاه های متفاوتی در مورد جمعیت در نقاط مختلف جهان مطرح است. در برخی کشورها رشد سریع جمعیت، از موانع اساسی مبارزه با فقر و گرسنگی به شمار می آید.  اطلاعات موجود حاکی از آن است که به دنبال رشد کنترل‌نشده جمعیت، تولید و پخش مواد غذایی محدود شده، روزانه هزاران نفر در جهان به دلیل سوء تغذیه و بیماری‌های ناشی از کمبود غذا جان خود را از دست می‌دهند.

از سوی دیگر خانه‌های پرجمعیت و تقسیم فضای محدود خانه میان تعداد زیاد افراد، می‌تواند منجر به مشکلات بهداشتی و اجتماعی، خشونت، ازدحام، بیکاری، آلودگی هوا و تنش شود. این مسأله همچنین خطر گسترش بیماری‌های عفونی را نیز افزایش داده است. اکنون نه تنها تعداد جمعیت هر کشور بلکه کیفیت جمعیت آن بیش از گذشته مطرح است. دسترسی به برنامه کنترل جمعیت داوطلبانه وایمن، یک حـق انسـانی اسـت . ایـن امـر همچنـین می تواند باعث توانمند سازی زنان شده  و یکی ازعوامل کلیدی درکاهش فقرمی باشد. سرمایه گـذاری دربرنامـه ریـزی برای سلامت باروری در خانواده می تواند برای کشورها، از نظر اقتصادی بسیار سودمند بوده و مراقبت های بهداشتی باروری، ازجملـه برنامـه ریزی داوطلبانه درخانواده، ضمن تقویت اقتصاد، به توسعه پایدارکمک کند.

تهیه کننده: ژاله راستی عمادآبادی؛ کارشناس گروه بهداشت عمومی