شاخه بندپایان شامل حشرات و عنکبوتیان یکی از کثیرالانتشارترین و متنوع ترین گروه جانوران روی کره زیستی می باشند. اینها علاوه بر نقش های مثبت در طبیعت مانند گرده افشانی نباتات و تولید عسل، ملتزم به انتقال بسیاری از عوامل بیماریزا یا پاتوژن ها (نظیر ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها، تک یاختگان و کرم های انگلی) به انسان و سایر حیوانات بوده، که بدین منوال ناقلین بسیاری از بیماریهای مشترک قابل انتقال بین دام و انسان (زئونوزها) محسوب می شوند. اگرچه به زعم عوام، شاید دیگر در قرن جدید بیماریهای منتقله توسط ناقلین مدنظر نباشند، لکن گسترش بیماریهای ناقلزاد نوپدید مانند تب دنگی، تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو، تب چیکونگونیا، تب دره ریفت و ده ها مورد دیگر، دال بر غفلت از گسترش ناقلین این بیماریها دارد.

بدون شک دستیابی به شعار سازمان جهانی بهداشت مبنی بر "سلامتی برای همه" تحت لوای بهداشت یگانه (یکتا) (One Health) مستلزم توجه به ابعاد چندگانه و فراگیر این مجموعه دارد که بخش مهمی از آن را کنترل ناقلین پاتوژن ها تشکیل می دهند. نظر به گسترش روزافزون تغییرات اقلیمی و سیطره وسیع ناقلین در پهنه جغرافیا و همچنین مقاومت بسیاری از این ناقلین به حشره کش ها و یا مقاومت پاتوژن ها به داروها و آنتی بیوتیک ها، توجه جدی به تحقیقات و فناوری های نوین با تاکید بر لزوم ارتقای بودجه های پژوهشی جهت رفع نیازهای جامعه و حصول سلامتی بهینه برای همگان و نیز نشاط و جوانی جمعیت با همکاری و مساعدت تمام ارگان های نظام سلامت را می طلبد.

کنترل ناقلین و مخازن بیماریها از اهم موضوعات مورد حمایت جامعه جهانی بوده که هنوز بر حذف مالاریا، سالک پوستی، سالک احشایی (کالاآزار)، پدیکولوزیس (ابتلا به شپش سر و بدن)، تب نیل غربی، و غیره اهتمام می ورزند. اقدامات کنترل حفاظت فردی، استفاده از مواد دورکننده (رپلنت ها) و پوشش محافظ، کاربرد توری ها و یا منسوجات آغشته به حشره کش موثر، کاهش منابع آلودگی با بهسازی محیط، سم پاشی ابقایی، و غیره را شامل می شوند. اقدمات عمومی مانند حذف یا پوشش آبهای سطحی و لوله کشی فاضلاب و اقدامات ملی مانند تصویب قوانین منوط به سلامت پایدار عامه مردم است. 

دکتر محمدجعفر مومن باله فرد، عضو هیئت علمی گروه بیولوژی و کنترل ناقلین بیماریها، دانشکده بهداشت شیراز