نقش بسیاری ازحشرات درانتقال عوامل بیماریزا به انسان شناخته شده است. ازجمله این حشرات سوسری ها هستند که بهداشت انسانی را همواره تحت تاثیر قرار می دهند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت سوسری ها حدود 360 میلیون سال است که روی زمین زندگی می کنند. تا کنون حدود 4000 گونه سوسری شناسایی شده است که کمتر از 1 درصد از آنها جز آفات خانگی محسوب میشوند و به طور کلی امروزه کمتر مکانی را می توان یافت که از حضور سوسری ها در امان باشد.

این حشرات درتمام نقاط دنیاخصوصا"مناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری انتشار دارند. اهمیت پزشکی سوسری ها به علت بالا آوردن بخشی از غذای خورده شده و مدفوع در محل های مختلف و ایجاد بوی بد بویژه در سوسری های آمریکایی و همچنین تولید ترکیباتی که از مشتقات تریپتوفان بوده وآلرژی زا و سرطان زا میباشند. وجود آنها درخانه، مغازه، انبار موادغذایی، آشپزخانه ها و بیمارستانها از یک سو وحضور آنها در فاضلابها و سطلهای زباله ازسوی دیگر می باشد. این رفتار آنها را قادر به انتقال مکانیکی عوامل بیماریزا از یک محل به محل دیگر می سازد.

سوسری ها میتوانند پناهگاهی برای باکتری های بیماری زا و میزبان واسطه ای برای کرمهای روده ای بیماری زا باشند. اگرچه اثبات دخالت مستقیم سوسری ها (Blattaria) در انتقال عوامل بیماری زا به انسان دشواراست، ولی نمی توان نقش آنها را در انتقال میکرواورگانیزم های موثر در عفونتهای بیمارستانی و محیط زیست رد کرد. سوسری ها تقریبا با 150گونه باکتری،60 گونه قارچ،6 گونه مخمر، 90گونه پروتوزوئر و 45 گونه از کرمهای حلقوی بیماریزا و تعدادی از کرمهای قلابدار و شلاقی دارای ارتباط همزیستی هستند.

سوسری آلمانی از منابع مهم آلرژن‎ در داخل اماکن به شمار می‎رود بطوریکه در ایجاد و تشدید بیماریهای آلرژی و آسم نقش بسزایی دارد. سوسری آلمانی یکی ازآفات مهم خانگی است که دارای انتشاروسیعی در سطح جهان می باشد. به دلیل داشتن تمایلات زیستی داخلی اغلب در اماکنی مانند بیمار ستانها، هتل ها، انبارهای موادغذایی، آشپزخانه، حمام ها و سایر اماکن مشابه زندگی می کند. سوسری آلمانی همه چیزخواراست و به همین دلیل نقش عمده ای درانتقال مکانیکی بسیاری از عوامل بیماریزا به عهده دارد. سوسری ها بخصوص سوسری آلمانی دارای فعالیت شبانه میباشند بنابراین حضور آنها در بخشی از روند انتقال بیماری غیر قابل تشخیص است. توانایی دویدن و جابجایی سریع سوسری ها قابلیت آنها را برای فرار از روش های کنترل و در نتیجه انتقال عوامل بیماری زا افزایش می دهد. مدفوع آنها و همچنین آلودگی خارجی بدن آنها می تواند مواد غذایی، تجهیزات بیمارستان و اماکن انسانی را آلوده کند. از این رو آنها می توانند سلامت انسان را در معرض خطر قرار دهند. به همین دلیل وجود سوسریها در هر مکانی برای سلامت و بهداشت جامعه خطرناک است لذا می توان آنها را تهدیدی برای محیط زیست انسان دانست.

اهمیت پزشکی و بهداشتی:

امروزه برخی از گونه های سوسری ها به عنوان مهم ترین و متداول ترین آفات مناطق مسکونی ، اماکن عمومی و بیمارستان ها محسوب می شوند و به سبب اینکه به منبع غذایی خاصی جهت تغذیه نیازمند نیستند و همچنین در حال رفت و آمد در محیط‌هایی نظیر فاضلاب و یا توالت‌ها هستند براحتی می‌توانند عوامل مختلف بیماری‌زایی را از این منابع گرفته و به محیط‌های انسانی منتقل کنند. اینها به دلایل زیر می‌توانند عامل بیماریزا را منتقل کنند :
1- از طریق قطعات دهانی

2- توسط استفراغ مواد غذایی خورده شده
3- مدفوع

4- پاها و سایر قسمت‌های بدن
بنابر این می‌توانند ناقل مکانیکی عوامل بیماریزایی باکتریایی مثل جذام ، طاعون خیارکی ، اسهال شیگلایی خونی ، اسهال کودکان ، عفونت مجاری ادراری ، عفونت‌های استافیلوکوکی و سالمونلایی ،مسمومیت‌های غذایی باشند . همچنین می‌توانند تخم کرم‌های روده‌ایی (که دومین گروه بزرگ ارگانیزم‌های بیماری‌زای منتقله توسط سوسری‌ها هستند )
-بیماری های باکتریایی: -اسهال - دیسانتری -وبا -تب تیفوئید
- بیماری های ویروسی: -فلج اطفال
- حمل تخم کرم های انگلی
و نیز واکنش های آلرژیک مانند ناراحتی پوستی، خارش، تورم پلک و ناراحتی های تنفسی را ایجاد می کنند.

روشهای کنترل :
- جمع آوری و نگهداری مواد غذایی در ظروف درپوشدار در کابینت و یخچال،
- استفاده از زباله دان های دردار و قابل شستشو و استفاده از کیسه زباله،
- شستشو و پاک کردن کلیه سطوح، وسایل، ظروف و سطل های زباله، ابتدا با مواد پاک کننده مانند پودر و مایع ظرفشویی (بمنظور خذف چربی و سایر مواد آلی که منبع تغذیه حشرات می باشند)، سپس ضدعفونی آنها با مواد ضدعفونی کننده مانند پودرپرکلرین و وایتکس (جهت از بین بردن میکروب ها).
- استفاده از انبارها و زیرزمین های فاقد رطوبت و آب.
- بررسی بسته بندی ها، شانه های تخم مرغ، کارتن ها و نیز السبه شسته شده و مبلمان قبل از ورود به ساختمان.
- مسدود کردن شکاف های کف اتاق ها، چهارچوب درها و کانل های عبور لوله های آب، فاضلاب و کابل های برق
استفاده از حشره‌کشها به صورت گردپاشی در طی مسیر حرکت آنها با حشره کشهای آلی کلره نظیر کلردان و یا حشره کشهای آلی فسفره نظیر دیازینون و مالایتون مفید است. همچنین از حشره کشهای آلی جدیدتر کاربامات مثل بایگون (پروپوکسور) و حشره کشهای آلی پیروتروئید می‌توان در مسیر حرکت آنها استفاده کرد. با استفاده از اسپری و یا طعمه‌های مسموم بایگون وقتی که جمعیت آنها زیاد است جمعیت این حشرات را می توان کنترل کرد.

تهیه کننده: مرضیه شهریاری کارشناس حشره شناسی دانشکده بهداشت