قدیمیها درباره صرع، فکر و خیالهای عجیب و غریبی داشتند اما این روزها دیگر همه میدانند که این بیماری نه دستپخت جن زدگی است، نه زاییده سحر و جادو.

صرع فقط تشنج نیست

بیماری صرع فقط حمله صرع نیست اما تا اسم صرع به میان می آید، همه به یاد حمله صرع می افتند و تصویری هم که غالبا در ذهنشان نقش می بندد، چنین تصویری است:"فردی ناگهان کنترلش را از دست میدهد، روی زمین میافتد و دست و پایش را بی اختیار به این سو و آن سو پرتاب میکند." اما حقیقت این است که این نشانه ها فقط مربوط به یک نوع از انواع بیماری صرع است و البته ناگفته نماند که اساسا برخی از متخصصان مغز و اعصاب اعتقاد دارند که صرع بیماری نیست، بلکه نشانه ای از یک بیماری است که به ما میگوید قسمتی از مغز کارش را به درستی انجام نمیدهد. 

وقتی مغز دارد کارش را درست انجام میدهد، یک رشته از امواج الکتریکی مانند جریان الکتریسیته در مسیر اعصاب مغزی به جریان درمی آید. تشنج دقیقا وقتی اتفاق میافتد که در مسیر این امواج الکتریکی، ناگهان یک جرقه نابجا به وجود بیاید و در واقع مکان بروز همین جرقه الکتریکی است که تعیین میکند با چه نوع تشنجی روبه رو هستیم. البته این نکته را هم نباید از یاد برد که هر تشنجی لزوما به معنای صرع نیست. پزشکان میگویند که برای مطرح شدن تشخیص صرع، لازم است که بیش از دو تشنج unprovoked (به عنوان مثال به دلیل تب، افت قندخون، کمبود اکسیژن و.. نباشد.) رخ دهد و یک تشنج در طول زندگی یک شخص هیچگاه به معنای صرع نیست.

صرع درمانپذیرترین بیماری عصبی است

در جهان بیش از 50 میلیون نفر صرع دارند که نیمی از آنها درمان نشده اند یا به صورت ناقصی درمان شده اند. در کشور ما نیز بیشتر از 1 میلیون نفر با این بیماری زندگی میکنند. خوشبختانه این بیماری یکی از قابل کنترل ترین بیماریهای عصبی است که داروهای بسیاری برای کنترل و درمانش شناخته و معرفی شده است. اما اساسا صرع چرا و چگونه به وجود می آید؟ پزشکان در پاسخ به این سوال میگویند: "اگرچه وراثت در بروز صرع بی تاثیر نیست اما در علت شناسی این بیماری باید به تاثیر علل و عوامل دیگر نیز اشاره کرد. ضربه هایی که در دوران بارداری به جنین وارد میشود و فشار سر جنین به هنگام زایمان و حتی برخی از عفونتهای زایمانی میتوانند منجر به بروز صرع در بدو تولد شوند. پس از تولد نیز تصادف، ضربه های مغزی و نیز برخی از عفونتها را باید شایعترین علل ابتلا به این بیماری دانست".

دوره درمان صرع طولانی است

درمان دارویی صرع از سال 1875 و با کشف اثر ضدتشنجی برمید پتاسیم شروع شد. برمید پتاسیم تا 70 سال به عنوان موثرترین دارو در درمان این بیماری مورد استفاده قرار میگرفت تا این که کمرکم داروهای دیگری نیز برای مبارزه با صرع به میدان آمدند: فنوباربیتال، فنیتوئین، تریمتادیون، کاربامازپین، سدیم والپروات و... این روزها از نسل جدید داروهای ضدصرع نیز عمدتا برای درمان صرع های مقاوم به درمان استفاده میشود. پس از درمان دارویی، حملات صرع در 70 درصد موارد به طور کامل کنترل میشوند، در 10 درصد موارد نیز شدت و تناوب حملات با دارو درمانی کاهش می یابد و تنها در 20 درصد موارد حمله ها به کنترل درنمی آیند. مهمترین نکته در درمان دارویی صرع، طولانی بودن دوره درمان است و البته انتخاب دارو و برنامه درمانی (تک دارویی یا چند دارویی) کاملا به شرایط بیمار و نظر پزشک بستگی دارد.

صرع، ازدواج، بارداری و زایمان

در گذشته، مبتلایان به صرع از برخی حقوق اجتماعی محروم بودند. محرومیت از ازدواج یکی از بارزترین نمونه های این موضوع بود. کم کم با گذشت زمان و افزایش شناخت جامعه نسبت به این بیماری، عامه مردم فهمیدند که ازدواج و تشکیل خانواده در این افراد نیز امری کاملا عادی و بی خطر است. پزشکان متخصص بیماریهای مغز و اعصاب میگویند که بیش از 90 درصد خانم های مبتلا به صرع قادرند دوره های طبیعی بارداری و زایمان را به آسانی طی کنند. اما از آنجا که عوارض دارویی، یکی از خطرات بالقوه قبل و یا کل دوران بارداری محسوب میشود، برخی از خانمها قبل و یا طی دوران بارداری مصرف داروهایشان را خودسرانه قطع میکنند. ذکر این نکته ضرورت دارد که چنین کاری بسیار خطرناک است و نه تنها از بروز خطرهای احتمالی جلوگیری نمیکند، بلکه موجب افزایش خطر تشنج و سقط میشود. به هر حال، امروزه پزشکان متفق القول هستند که صرع یک بیماری درمانپذیر است که هیچ تعارضی با ازدواج ندارد، چراکه تشنج در طی حاملگی تشدید نمیشود، مگر این که بیماری خاصی به بیماری صرع اضافه شود. زایمان خانم های مبتلا هم مثل خانم های دیگر وابسته به شرایط بیمار و نظر پزشک است. مادران مبتلا به این بیماری حتی در شیر دادن به فرزندانشان هم با هیچ مشکلی مواجه نیستند. شانس به دنیا آمدن یک نوزاد مبتلا به صرع از یک مادر مبتلا به این بیماری هم  تنها 5درصد بیشتر از نوزاد یک مادر سالم است.

اگر دچار صرع هستید و هنوز کامال کنترل نشده است...

ü      سیگار نکشید و به ویژه وقتی تنهایید، از کشیدن سیگار و استعمال سایر مواد دخانی مثل قلیان و پیپ خودداری کنید.

ü      سطح خانه را با پوشش نرم و ضخیم بپوشانید و از لیز و صیقلی کردن اتاقها خودداری کنید.

ü      انجام کار با وسایل تیز، مانند خرد کردن سبزی و اتو کشیدن را تا حد امکان در حالت نشسته و شرایطی ایمن انجام دهید.

ü      در آشپزخانه تا حد امکان از وسایل نشکن و غیر چینی استفاده کنید و وسایل نوک تیز مثل چاقو و چنگال را رو به پایین در ظرفشویی قرار دهید.

ü      وقتی در منزل تنها هستید، از دوش گرفتن یا حمام رفتن پرهیز کنید. در حمام را تا حد امکان نیمه باز بگذارید و سطح حمام را برای جلوگیری از لیز خوردن با پوشش پلاستیکی مناسب بپوشانید.

ü      هنگام تماشای تلویزیون، خیلی نزدیک به آن ننشینید و اگر مجبورید برای مدت طولانی از کامپیوتر استفاده کنید، دوره های متناوب استراحت توصیه میشود.

ü      در اتاق نشیمن، تا حدامکان از دکوراسیون های شکستنی استفاده نکنید و ضمنا، به جای چراغ های رومیزی و چراغ های در دسترس از چراغ های سقفی استفاده کنید.

ü      مصرف داروهایتان باید همیشه مرتب و منظم باشد و حتی یک بار و یک روز هم نباید داروهایتان قطع شود.

ü      درمان بیماریتان را هر چه زودتر شروع کنید.

ü      مقدار و دفعات مصرف دارو باید کافی و حتما زیر نظر پزشک باشد.

ü      با معاینات مکرر و آزمایشهای دوره ای از بروز عوارض دارویی جلوگیری کنید.

ü      2 تغذیه مناسب، استراحت، ورزش های مناسب، مراقبت از لثه ها و مسواک را فراموش نکنید

ü      . داروی ضد صرع فنیتویین در نیمی از موارد باعث تورم و افزایش حجم لثه میشود. بهتر است پیش از شروع مصرف این دارو به دندانپزشک‌تان نیز اطلاع بدهید و از او بخواهید شما را تحت عمل جرم گیری قرار دهد و آموزش های بهداشتی لازم را نیز به شما ارایه دهد.

ü      اگر پس از مصرف دارو به ناراحتی لثه دچار شدید، به پزشکتان اطلاع بدهید تا در صورت امکان دارویتان را تعویض کند. به هر حال، تحت هیچ عنوان نباید از رعایت بهداشت دهان و دندانتان غفلت کنید چرا که خود مسواک نزدن، عوارض بدتری به همراه دارد.

ü      به علت تداخل دارویی داروهای ضدصرع، حتما به دیگر پزشکان خود در صورت تجویز دارو برای سایر بیماری هایتان اطلاع دهید.

ü      بعضی از داروهای ضدصرع، index therapeutic Narrow هستند و از مصرف غذاهای خاصی باید پرهیز کرد و بیمار باید حتما از پزشک خود بپرسد.

وقتی یکی از نزدیکانتان دچار حمله صرع میشود...

ü      نترسید! داد و فریاد راه نیندازید و با خونسردی به فردی که دچار حمله صرع شده، نزدیک شوید.اشیای خطرناک را از دسترس او دور کنید.

ü      یقه لباسش را باز کنید تا گردنش آزاد شود. سپس سر یا شانه او را در صورت امکان به یک طرف بچرخانید.

ü      از ریختن آب بر روی صورت بیمار یا گرفتن دست و پای او در هنگام تشنج خودداری کنید.

ü      اگر حمله بیمار در مدتی کوتاه تر از 5 دقیقه به پایان رسید، مدتی او را به حال خودش بگذارید و بعد به او بگویید که احتمالا علت تشنجش درست مصرف نکردن داروهایش است و بهتر است که با پزشکش تماس بگیرد.

ü      اما اگر حمله بیش از 5 دقیقه طول کشید یا دو مرتبه پشت سر هم تکرار شد )به شرط اینکه در فاصله این دو تشنج بیمار به هوش نیاید)، ممکن است صرع بیمار از نوع مداوم باشد که معمولا خطرناکتر است و در این مواقع باید فورا بیمار را به پزشک رساند.

ü      و اما اگر تشنج فرد همراه با تب بود، به احتمال خیلی زیاد، دلیل تشنج صرع نیست اما حتما باید تب فرد را با پاشویه پایین آورد و هرچه سریعتر او را به پزشک رساند.

3 توصیه ضدصرع در اتاق کار

ü      ترجیحا در اتاق کارتان از صندلی های راحت وکوتاه استفاده کنید.

ü      لباسهای حفاظتی کار مورد نظرتان را فراموش نکنید.

ü      تا حد امکان از وسایل الکتریکی سنگین استفاده نکنید و وسایل کارتان را هم پس از اتمام کار، در جای خود قرار دهید.

8 توصیه ضدصرع در محل کار

  اگر در محل کارتان مشاهده کردید که همکارتان دچار حمله صرع شده، ابتدا او را به محل امنی انتقال بدهید.

ü      لباسهای دور گردنش را به همراه یکی دو دکمه پیراهنش باز کنید تا راحتتر نفس بکشد.

ü      از کارهایی نظیر سیلی زدن، شوک دادن، پاشیدن آب به صورت و ماساژ دادن او پرهیز کنید. بیمار صرع به هیچ کدام از این موارد نیازی ندارد.

ü      هیچ چیزی به دهان بیمار وارد نکنید. با این کار، فقط خطر شکستگی دندانها و بسته شدن راههای تنفسی او را افزایش میدهید.

ü      اصلا سعی نکنید جلوی حرکت های غیرارادی بیمار را در طول مدت یک حمله صرع بگیرید.

ü      موقع حمله، نیازی به پزشک نیست مگر این که بیمار به خودش صدمه برساند یا خودش را زخمی کند و یا این که حمله اولیه اش توسط حمله های دیگری پشت سر هم تکرار شود.

ü      بیمار مبتلا به صرع پس از یک حمله سخت، فقط به استراحت احتیاج دارد. پیش از آن که به سر کارش برگردد، به او استراحت بدهید و مایعات بخورانید.

ü      در خصوص مصرف مرتب داروها و مراجعه به پزشک، او را راهنمایی کنید.