بیماری کبد چرب غیر الکلی شایع ترین علت بیماری مزمن کبد در سراسر جهان است .این بیماری تا سال 2030 به علت اصلی پیوند کبد تبدیل خواهد شد. بیماری کبد چرب غیر الکلی به عنوان تجمع چربی در سلول‌های کبدی، بیش از 5 درصد از حجم سلول‌ها، بدون وجود شرایط دیگر، مانند مصرف بیش از حد الکل (بیش از 20 گرم در روز در زنان، بیش از 30 گرم در روز در مردان)، هپاتیت ویروسی و خودایمنی، مصرف داروهای هپاتوتوکسیک تعریف می‌شود. شیوع جهانی بیماری کبد چرب غیر الکلی 29.8 درصد برآورد شده است. آمریکای جنوبی و آمریکای شمالی به ترتیب مناطقی هستند که بیشترین شیوع بیماری کبد چرب غیر الکلی را دارند. مطالعات شیوع بیماری کبد چرب غیر الکلی در بین مردم ایران را 33.9 درصد برآورد کرده اند.

عوامل خطر بیماری کبد چرب غیر الکلی

عوامل مختلفی در ایجاد بیماری کبد چرب غیر الکلی دخیل هستند از جمله: ویژگی های ژنتیکی، رژیم غذایی، فعالیت بدنی(پیروی از سبک غلط زندگی، کم تحرکی و استفاده روزافزون از تنقلات و غذاهای آماده پر کالری (فست فود))، سیگار کشیدن، سن بالا به طوری که افراد مسن‌تر تجمع چربی بیشتری در بافت‌های کبد، ماهیچه و مغز استخوان دارند. اعتقاد بر این است که یک تغییر از بافت چربی زیر جلدی به بافت چربی احشایی در افراد مسن وجود دارد که منجر به بیماری می شود. چاقی، چربی خون بالا، فشارخون، دیابت، سیگار کشیدن. شاخص های آنتروپومتریک همچنین می توانند نماینده اساسی پیشرفت بیماری کبد چرب غیر الکلی باشند. ارتباط مستقیمی بین بیماری کبد چرب غیر الکلی و شاخص توده بدنی (BMI)، دور کمر (WC) و نسبت دور کمر به باسن (WHR) وجود دارد. برخی مطالعات نشان دادند که بیماری کبد چرب در زنان شیوع بیشتری دارد و برخی مطالعات دیگر نشان می دهد که در مردان شایع تر است اما مطالعات نقش هورمون های استروژن را به عنوان یک عامل محافظتی در ایجاد این بیماری مطرح کرده اند. این هورمون ها دارای ویژگی های ضد التهابی و آنتی اکسیدانی هستند. هورمون های استروژن نیز نقش مهمی در توزیع چربی منطقه ای دارند. فرض بر این است که استروژن از تجمع چربی زیر جلدی به جای چربی احشایی حمایت می کند. کبد چرب در اکثر موارد علامتی ندارد و بیمارانی که غالبا به طور اتفاقی سونوگرافی شکم به دلایل دیگر انجام می‌دهند متوجه چرب بودن کبد خود می‌شوند و یا در طی بررسی علت افزایش آنزیم‌های کبدی، کبد چرب تشخیص داده می‌شود. کبد چرب در صورتی که علامت‌دار شود با نشانه‌هایی چون احساس کسالت و خستگی، تهوع و درد یا ناراحتی مبهم در سمت راست بالای شکم خود را نشان می‌دهد و در صورتی که کبد چرب باعث التهاب و آسیب پیشرونده کبد شود می‌تواند منجر به بیماری پیشرفته کبدی یا سیروز شود. کبد چرب در صورت عدم درمان علاوه بر این که ممکن است باعث آسیب پیشرونده کبدی، سیروز کبدی، نارسایی کبدی و بالاخره سرطان کبد شود، به عنوان عامل خطر عمده برای بیماری‌های قلبی عروقی نیز به شمار می‌رود.

در حال حاضر درمان اختصاصی مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا برای این بیماری وجود ندارد و نخستین و اساسی‌ترین اقدام درمانی برای کبد چرب، ورزش و کاهش وزن است. بیمارانی که اضافه وزن یا چاقی دارند باید با اصلاح شیوه زندگی خود، ورزش و رژیم غذایی به کاهش وزن خود اقدام کنند.  افراد مبتلا به کبد چرب از مصرف غذاهای پرکالری و پرچرب و به ویژه پرکربوهیدرات مانند فست فود، شیرینی جات و نوشابه‌های گازدار و خصوصا الکل اجتناب کنند. مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه در این بیماران توصیه می‌شود. مصرف قهوه نیز در بیماران مبتلا به کبد چرب مفید است، البته مصرف بیش از حد قهوه به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

اندیشه حامدی دانشجوی دکترای اپیدمیولوژی دانشکده بهداشت