سرطان در ایران بعد از بیماری‌های قلبی عروقی و سوانح و حوادث سومین علت مرگ و میر است. شیوع سرطان پستان حدود یک سوم از تمامی سرطان‌های زنان را تشکیل می‌دهد. شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در بین زنان است..بروز سرطان پستان در زنان ایرانی رو به افزایش است زنان ایرانی حداقل یک دهه زودتر از سایر زنان در کشورهای توسعه یافته به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند تداوم افزایش مرگ از سرطان پستان در زنان ایرانی تا حدودی به علت میزان استفاده پایین غربالگری سرطان پستان و تشخیص دیرهنگام این بیماری است. تشخیص زودرس این بیماری درکاهش میزان مرگ و میر و هزینه‌های درمانی بسیار مؤثر است.

هر چند که علت مشخصی برای سرطان پستان شناخته نشده است. با این وجـود برخی از  عوامل ممکن است  خطر ابتلاء یک فرد را بالا ببرد. عو.امل خطر  به دو گروه قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم مـی‌شوند.

عوامل خطر قابل کنترل:

• نداشتن بچّه یا حاملگی دیرهنگام
• زنانی که فرزندی ندارند یا اولین حاملگی آنها بعد از سن 30 سـالگی صـورت می‌گیرد
• مصرف قرص‌های ضدبارداری بخصوص شروع مصرف در سنین جوانی(قبل از 20 سالگی)
• مصرف الکل
• رژیم غذایی و وزن بدن: بعضی از متخصصین و کارشناسـان بـراین باورنـد کـه حـدود 30 درصد سـرطان‌هـای پسـتان بـا رژیـم غـذایی رابطـه دارد. هنوز مشخص نشده است که چه عوامل غذایی در این امر نقش دارنـد ولـی نظـر پژوهشـگران بیشـتر متوجـه چربی و رژیم غذایی پرچرب بخصوص چربی اشباع شده، جامد و حیوانی است.  
• کم تحرکی

عوامل خطر غیر قابل کنترل:

• افزایش سن
• تغییرات ژنتیکی
• سابقه خانوادگی سرطان پستان یا تخمدان
• شروع قاعدگی قبل از 12 سال و یائسگی بعد از 55 سال
• داشتن پستان های متراکم و سفت

عوامل محافظت کننده از سرطان پستان:

شیر دادن و حاملگی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که داشتن فرزندان زیاد و شـیردهی طـولانی( یک سال و نیم تا دو سال)  خطر ابتلاء به سرطان پستان را تا50 درصد کاهش می‌دهد

علائم و نشانه های سرطان پستان

سرطان پستان اساسا در ربع فوقانی خارجی، یعنی همان جایی که بافت پستان بیشتری وجود دارد، شایع‌تر است. تـوده‌های پستان بیشتر توسط خود بیمار و کمتر از آن توسط پزشک در حین معاینه معمول پستان کشف می‌شود. سازمان جهانی بهداشت جهت تشخیص زودرس سرطان پستان، سه روش ماموگرافی، معاینه پستان توسط پزشک یا ماما و خودآزمایی پستان را پیشنهاد کرده است. خودآزمایی پستان، یک روش مفید برای زنانی است که دسترسی کافی به سایر شیوه‌های غربالگری ندارند و روشی مقرون به صرفه بوده و سبب افزایش خودآگاهی و حساسیت نسبت به تشخیص می‌گردد. آشنایی با علائم و نشانه های سرطان پستان، می‌تواند به زنان کمک کند تا در اولین زمان ممکن سرطان پستان را تشخیص دهند و به پزشک مراجعه کنند.

تغییرات و علائمی که می‌توانند احنمال سرطان پستان را مطرح کنند عبارتند از :

• توده های پستان: توده‌های سرطانی سفت و اکثراً بدون درد هستند. بعضی مواقع اولین توده در زیر بغل یافت می‌شود. توده‌هایی که ظاهراً به پوست چسبیده‌اند و به ویژه پوست روی آن‌ها قرمز شده باشد، احتمالاً سرطانی هستند
• تغییرات نوک پستان: خشکی، زخم و اگزمای نوک پستان که تداوم پیدا نموده و بهبود نیابد، به احتمال زیاد به دلیل توده‌ی سرطانی است که در حال رشد به طرف نوک پستان می‌باشد. دلیل این امر همان طور که ذکر شد یا سرطان یا بیماری به نام پاژه است. در این بیماری سلول‌های سرطانی در لابه‌لای سلول‌های پوست نوک پستان رشد و نمو می‌کنند
• ترشحات نوک پستان: اصولاً ترشحات بی‌رنگ یا سفید که با فشار سرپستان از آن خارج می‌شود طبیعی بوده و عامل سرطان نیستند. ترشحات نوک پستان که به خودی خود صورت می‌گیرند و معمولاً به رنگ سفید، زرد و یا حتی سبز هستند، هرچند حالتی غیرطبیعی را نشان می‌دهند ولی باعث نگرانی نمی‌باشند و خبر از توده‌های خوش‌خیم می‌دهند. در پاره‌ای موارد ترشحات خونی می‌باشند. خونی بودن ترشح به علت پاپیلوم خوش‌خیم است که در یکی از مجاری شیری رشد کرده است. البته بعضی مواقع می‌تواند یکی از علائم اولیه یک سرطان کوچک نیز محسوب شود. در صورت هرگونه ترشح نوک پستان، مراجعه به پزشک ضرورت دارد.
• تغییرات در اندازه و پوست پستان: هرگونه تغییر جدیدی در پستان باید مورد بررسی قرار گیرد. به خصوص اگر فقط در یک طرف پستان پیش آید. تغییراتی مثل بزرگ شدن، گود افتادن، ضخیم شدن پوست و یا قرمزی سر پستان ازجمله مواردی هستند که باید به دقت پیگیری شوند. هرکدام از این علائم می‌توانند نشانی از سرطانی باشند که پیشاپیش گسترش یافته و مسیر تخلیه ترشحات بافت‌های پستان به غدد لنفاوی را مسدود نموده است

دکتر مسعود کریمی، دانشیار گروه ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت