فضای مجازی به عنوان یک پدیده نوین، زندگی بسیاری از افراد را تحت الشعاع قرار داده است. در زمان کنونی کمتر کسی پیدا می شود که در دنیای مجازی و راه های ارتباط جمعی حضور نداشته باشد.

فضای مجازی و عصر اطلاعات و ارتباطات پیوندی ناگسستنی با زندگی انسـان ها ایجاد کرده است. در دنیای کنونی شـبکه های ارتباطی مانند اینترنت، ماهواره و رسانه های ارتباطی یک دنیای بسته را در زندگی مان ایجاد کرده که انسان ها را به زیستن در آن ترغیب می کند و جهان را به شکل دهکده ای در آورده است که زندگی و سبک زیستن افراد را تحت شعاع قرار می دهد. با ورود وسایل و تکنولوژی های جدید به خانه ها، والدین و فرزندان ساعت های متمادی در کنار یکدیگر می نشینند، بدون آن که حرفی برای گفتن داشته باشند. دیگر کمتر خانواده هایی را می توان یافت که اعضای آن دور هم بنشینند و دربـاره موضوعات مختلف خانوادگی با هم گفت وگو کنند و نظرات همدیگر را دربـاره موضوعات مختلف جویا شوند.

در دسترس بودن اینترنت و فضای مجازی مزایای زیادی دارد و منجر به پیشرفت های زیادی می شود. با وجود تمام امکانات و مزایایی که این فناوری جدید ارتباطی فراهم کرده است، استفاده نادرست از آن با آسیب ها و پیامدهای منفی نیز همراه است. به همین دلیل توصیه می شود که قبل از استفاده از این روش های ارتباطی، ماهیت آن را بهتر بشناسیم و آموزش های لازم را یاد بگیریم.

مزایای فضای مجازی:

• دسترسی آسان و رایگان به اطلاعات
• پیشرفت تحصیلی و آگاه شدن به بسیاری از اخبار و اطلاعات جامعه
• ایجاد اشتغال، راه اندازی کسب و کار و درآمد زایی

به طور کلی فضای مجازی در کنار مزایای بی شمار، آسیب هایی نیز دارد که هر کدام از آن ها همانند یک بمب ساعتی می تواند خانواده ها را تحت تاثیر قرار بدهد و منجر به فروپاشی آن ها شود.

آسیب های فضای مجازی بر سبک زندگی خانواده:

• دوری اعضا خانواده از یکدیگر: سرگرم شدن افراد خانواده به دنیای مجازی، آرام آرام باعث جدایی و بی تفاوتی اعضای خانواده نسبت به امور یکدیگر و کاهش میزان صحبت و معاشرت هر کدام از افراد یک خانواده با هم می شود. این فرایند به تدریج باعث تجرد گرایی و ترویج زندگی مجردگونه می شود.
• آسیب جسمانی: فضای مجازی و استفاده زیاد از آن باعث آسیب به چشم ها، ستون فقرات و گردن، کم تحرکی، اضافه وزن و چاقی در افراد می شود.
• آسیب روانی: استفاده ی زیاد از فضای مجازی باعث ایجاد مشکلات فراوانی می شود از جمله کاهش ارتباطات اجتماعی افراد، ایجاد افسـردگی و کسلی به شکلی که زندگی بی معنی و خسته کننده می شود.

راهکارهای کاهش اثرات منفی فضای مجازی:

به منظور پیشگیری و کاهش آسیب های فضای مجازی، راهکارهایی مطرح شده اند که در صورت اجرای به موقع و مناسب می توانند ثمر بخش واقع شوند. برخی از راهکارها به شرح ذیل هستند:

• برگزاری جلسات آموزشی از سوی امور فرهنگی در شهرستان ها به منظور آشنا کردن و اطلاع رسانی به والدین در مورد فناوری های جدید به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی. والدین باید آگاه باشند که همه نوع اطلاعاتی بـدون هیچ قید و بندی در اختیار جوانان قرار می گیرد.
• برگزاری کلاس های آموزشی در مدارس به منظور آگاهی دادن به نوجوانان و جوانان در رابطه با مزایا و معایب فناوری های جدید و نحوه استفاده صحیح از آن ها
• وضع قوانین سخت گیرانه برای برخورد با مجرمان جرایم اینترنتی و اجرایی کردن این قوانین

• استفاده از آموزه های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نوعی کنترل اجتماعی

لیلا مرادی کارشناس گروه بهداشت عمومی