تقاضای جهانی برای استفاده از پلاستیک ها به علت کاربردهای فراوان آن رو به افزایش می باشد.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، افزایش مستمر در تولید پلاستیک و مدیریت ضعیف در کنترل ضایعات پلاستیکی منجر به افزایش قابل ملاحظه از این آلاینده در محیط های آبی شده است. حدود 80-60 درصد از زباله های محیط دریا را مواد پلاستیکی تشکیل می دهند.

سالانه حدود 300 میلیون تن پلاستیک در سراسر جهان تولید می شود که 13 میلیون تن آن در رودخانه ها و اقیانوس ها تخلیه می شود. پیش بینی شده  است که تا سال 2025 این مقدار به 250 میلیون تن خواهد رسید. عمر مفید محصولات پلاستیکی ممکن است از 1 تا بیش از 50 سال بسته به استفاده آنها تغییر کند، از آنجایی که مواد پلاستیکی به سختی از طریق هوازدگی و پیری تجزیه می‌شوند، برای سال‌ها تا دهه‌ها در محیط آبی انباشته و باقی می‌مانند و یک نگرانی عمده در مورد آلودگی پلاستیکی را تشکیل می‌دهند. در میان همه زباله‌های پلاستیکی، ذرات پلاستیکی با اندازه 1 میکرومتر تا 5 میلی‌متر معمولاً به عنوان میکروپلاستیک (MPs) تعریف می‌شوند. که منشاء آنها از محصولات آرایشی و پاک کننده (میکروپلاستیک‌های اولیه) و یا ناشی از خرد شدن و فرسایش قطعات پلاستیکی و زباله‌ها (میکروپلاستیک‌های ثانویه) است.

میکروپلاستیک‌ها می‌توانند از طریق آزادسازی مواد افزوده شده به پلاستیک‌ها در محیط، منبع آلاینده‌های محیط زیست باشند؛ ضمن آنکه این آلاینده‌ها می‌توانند سایر آلاینده‌های موجود در آب و رسوبات دریایی را جذب کرده، تجمع داده و به زیستگاه منتقل کنند.

حضور میکروپلاستیک ها در آب‌های دریایی و شیرین مانند رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها و آب‌های فاضلاب به‌طور جامع بررسی شده است اگرچه راندمان حذف ممکن است در برخی موارد به 99٪ برسد. هنوز هم تعداد زیادی میکروپلاستیک در محیط از طریق پساب تصفیه خانه منتشر می شود که به آلودگی اکوسیستم های آبی کمک می کند. اندازه کوچک و سطح ویژه بالای میکروپلاستیک، بلع آنها توسط موجودات زنده را تسهیل می‌کند و خطر جذب/دفع مواد شیمیایی سمی در آب یا درون بافت‌های موجودات زنده را افزایش می‌دهد.

آلودگی دریاها باعث شده است تا آلاینده ها از طریق زنجیره غذایی به سلامت اکوسیستم و انسان آسیب برساند. یکی از انواع آلاینده ها پلاستیک ها هستند. پلاستیک ها به منابع آبی راه می یابند و به عنوان یک خطر جدی برای محیط زیست و انسانها هستند که، به عنوان ترکیبات سرطانزا (دی اتیل هگزیل فتاالت) و مختل کننده های غدد درون ریز (دی اتیل هگزیل فتاالت، دی بوتیل فتاالت و بوتیل بنزیل فتاالت) شناخته میشوند، به طوریکه حدود 60 تا 80 درصد کل زباله های دریایی را تشکیل میدهند.

میکروپلاستیک ها توسط طیف وسیعی از موجودات ازجمله ماهیهای تجاری مهم، سختپوستان و نرمتنان خورده می شود و وارد زنجیره غذایی آنها می شوند. که مصرف آن میتواند اثرات سمی و فیزیکی خطرناکی را بر روی موجودات زنده و خصوصا انسان داشته باشد. خواص فیزیکی و شیمیایی میکروپلاستیک ها باعث شده پس از خورده شدن توسط موجودات به راحتی به سطح ذرات دستگاه گوارش متصل شود و برای موجودات ایجاد مشکل نمایند که از اثرات مضر آن میتوان به گرفتگی فیزیکی، کاهش میزان تغذیه، انسداد روده و خفگی و یا کاهش تحرک بر روی موجودات آبزی اشاره نمود و همچنین میکروپلاستیک ها میتوانند از دستگاه گوارش به سیستم گردش خون در ماهیچه انتقال پیدا کنند و میتوانند در دستگاه گوارش موجودات آبزی برای مدت زمان زیادی بمانند./فریبا برزگری

رویا مروتی- دانشجوی دکتری بهداشت محیط دانشکده بهداشت