هپاتیت نوعی بیماری التهابی کبد است که عمدتا" به وسیله عوامل ویروسی ایجاد می شود، اما علل احتمالی دیگری نیز وجود دارد.

هپاتیت های ویروسی به دو صورت حاد و مزمن بروز می کنند. اگر فاصله زمانی بین شروع تا پایان التهاب در کبد کمتر از 6 ماه طول بکشد آن را «هپاتیت حاد» و اگر بیشتر از این مدت ادامه یابد به آن «هپاتیت مزمن» می‌گویند. علائم در هپاتیت حاد شامل زردی (زرد شدن رنگ پوست و چشم ها)، تیره شدن رنگ ادرار، خستگی بسیار زیاد (غیرمعمول)، حالت تهوع و استفراغ، درد در ناحیه شکم و علائم هپاتیت مزمن نارسایی کبد، ایجاد سیروز و سرطان کبد می باشد. ویروس های نوع A و E بیماری مزمن ایجاد نمی کنند و مهم ترین علل هپاتیت مزمن ویروسی شامل B،C  و D می باشد.

هپاتیت A یکی از شایع ترین بیماری های عفونی در کشورهای در حال توسعه است به نحوی که تقریبا" اکثر کودکان در این کشورها تا سن ده سالگی به این بیماری مبتلا شده و در مقابل آن مصون می شوند. بنابراین بیشترین موارد عفونت ناشی از ویروس در سطح کشور در سنین کودکی و نوجوانی اتفاق می افتد و این پدیده در بالغین کمتر دیده می شود. هپاتیت A در مدفوع فرد مبتلا وجود دارد و مهم ترین راه انتقال آن از طریق خوردن آب و غذای آلوده است. عواملی نظیر وضعیت نامطلوب بهداشتی، سیستم فاضلاب نامناسب و ازدحام جمعیت زمینه را جهت انتشار هر چه سریع تر بیماری فراهم می نماید. رعایت بهداشت فردی و تامین بهداشت عمومی، شیوع هپاتیت A را کاهش می دهد. اقداماتی نظیر کلرینه کردن آب آشامیدنی، اشعه ماوراء بنفش، حرارت و جوشاندن وسایل آلوده به مدت یک دقیقه باعث محو ویروس در آب و وسایل آلوده می شود.

هپاتیت B یک مشکل مهم بهداشتی در سراسر دنیا است. این بیماری معمولا" در کودکان از شدت کمتری برخوردار است و اغلب به صورت بدون زردی تظاهر می نماید و در شیرخواران ترجیحا" به شکل بدون علامت بالینی ظاهر می شود. این بیماری از طریق خون و فرآورده های خونی آلوده، سایر مایعات بدن، تماس جنسی، مادر آلوده به جنین در هنگام زایمان، استریلیزاسیون نامناسب و استفاده مشترک از وسایل تزریقی آلوده مانند سرنگ و سوزن مشترک منتقل می شود. ارتقاء آگاهی های بهداشتی مردم و به خصوص افراد در معرض خطر، انجام واکسیناسیون، شناسایی ناقلین هپاتیت، مراقبت های بهداشتی لازم جهت ممانعت از ابتلای دیگران، اقدام به موقع در پیشگیری از آلودگی نوزاد، موارد تماس با سرنگ و سوزن آلوده از مواردی است که باعث پیشگیری و کنترل بیماری می شود.

هپاتیت C در تمام نقاط جهان دیده می شود، اما متاسفانه بیشتر بیماران مبتلا از ابتلای خود به این بیماری اطلاعی ندارند. این بیماری مهم ترین و شایع ترین علت هپاتیت مزمن و سیروز کبدی در بیماران مبتلا به هموفیلی، تالاسمی و نارسایی کلیه (همودیالیز) محسوب می شود. بیماری در اغلب موارد سیر بدون علامت و مزمنی به خود می گیرد و فاصله بین شروع عفونت تا عوارض خطیر بیماری نیز به چندین سال می رسد، بنابراین افراد بزرگسال بیش از کودکان با این بیماری مواجه می شوند. راه های انتقال این بیماری نیز مانند هپاتیت B است. از آن جا که در حال حاضر برای پیشگیری از ابتلای به این بیماری ٌواکسنی وجود ندارد، لذا پیشگیری شامل کاهش مواجهه در جمعیت های در معرض خطر بالا (نظیر مصرف کنندگان تزریقی مواد یا در جریان تماس جنسی)، افزایش آگاهی مردم و آموزش همگانی درباره خطرات مواجهه با ویروس در جریان تاتوی غیرایمن، یا از طریق ارتباط جنسی محافظت نشده و در نهایت اجرای برنامه های کاهش آسیب (شامل ارائه سرنگ و سوزن نو، ارائه کاندوم، درمان نگهدارنده با متادون) در مصرف کنندگان تزریقی مواد می باشد.

هپاتیت D از نقاط مختلف دنیا گزارش شده است ولی میزان انتشار آن یکسان نمی باشد. بیشتر در بین معتادان تزریقی و نیز در شرکای جنسی آن ها یافت می شود. هپاتیت D تنها در افرادی که به هپاتیت نوع B مبتلا هستند مشاهده می شود. ترکیب این دو نوع هپاتیت می تواند بیماری بسیار جدی و خطرناکی ایجاد کند که درمان آن بسیار دشوار خواهد بود. خوشبختانه با پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B به وسیله ی واکسیناسیون، می توان از ابتلا به هپاتیت D نیز پیشگیری کرد.

هپاتیت E (هپاتیت خوراکی) عمده ترین نوع هپاتیت در کشورهای توسعه یافته است و هر روز نیز به گسترش آن افزوده می شود ولی در برخی گزارش ها به عنوان شایع ترین نوع هپاتیت حاد تک گیر در بالغین کشورهای در حال پیشرفت مورد توجه قرار گرفته است. این بیماری نیز همانند هپاتیت نوع A از طریق آب و مواد غذایی آلوده منتقل می شود. پیشگیری از بیماری شامل آموزش مردم مبنی بر دفع بهداشتی مدفوع و شستشوی دست ها قبل از غذا خوردن و رعایت موازین بهداشتی مربوط به جلوگیری از انتشار مدفوعی- دهانی ویروس و مدرنیزه کردن سیستم آب و فاضلاب می باشد.

تهیه کننده: لیلا مرادی کارشناس گروه بهداشت عمومی