حادثه، واقعه‌ای است برنامه‌ریزی‌نشده که در اثر خطای انسان یا وجود شرایط غیر ایمن در محیط به وجود می‌آید. حوادث از سه بعد انسانی، اجتماعی و اقتصادی اهمیت دارند.

بروز حادثه از جنبه‌ی انسانی به دلیل ایجاد درد و رنج، باعث می‌شود تا فرد به وجودآورنده‌ی حادثه به دلیل احساس گناه و تقصیر، آرامش روحی و آسایش جسمی خود را از دست داده و متحمل ضرر و زیان مالی ‌شود. در صورت شدت حادثه (مرگ یا معلولیت) خانواده‌ی فرد نیز آزردگی‌های روحی و زیان‌های اقتصادی فراوانی باید تحمل کند. تحقیقات نشان می‌دهد در سنین 5 تا 14 سالگی بیشترین علت بستری شدن در بیمارستان‌ها بعد از عفونت‌های تنفسی، حوادث می باشد.

حوادث شایع دانش‌آموزان ازنظر محل وقوع را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

1-     حوادث محیط مدرسه:

بیشترین حوادث اتفاق ‌افتاده برای کودکان، در ارتباط با محیط مدرسه می باشد که معمولاً زمین‌بازی، صحنه‌ی بیشترین حوادث آموزشگاهی است. بروز حوادث در محیط مدرسه به عواملی، ازجمله وجود ایمنی در مدارس و چگونگی نظارت مسئولان مدرسه به بازی دانش‌آموزان و آموزش محافظت از سلامت خود و اجتناب از کارهای خطرآفرین و ورزیدگی و آمادگی بدن بستگی دارد.

2-     حوادث بین راه مدرسه:

یکی از علل شایع حوادث ایجاد شده برای دانش‌آموزان، مربوط به وسایل نقلیه موتوری و ناشی از رفت ‌و آمد در جاده و خیابان، به ‌ویژه در راه مدرسه، است. این حوادث گاه به علت بی‌توجهی رانندگان و گاهی نیز به علت بی‌توجهی دانش‌آموزان اتفاق می‌افتند. در بعضی مواقع نیز دانش‌آموزان نوجوان سلامت دیگران را به خطر می‌اندازند، به‌ نحوی‌که مخاطرات و حوادث ناشی از موتورسیکلت و دوچرخه در میان دانش‌آموزان نسبتاً زیاد است. آشنا کردن کودکان و نوجوانان با نحوه‌ی صحیح عبور از خیابان، علائم و رعایت مقررات، ازاین‌گونه حوادث پیشگیری می‌کند. یکی از وظایف کارکنان مدرسه، آموزش مهارت جلوگیری از حوادث خیابانی و جاده‌ای و پیشگیری از حوادث ناشی از رانندگی، وسایط نقلیه، استفاده از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی است. والدین و اولیاء مدرسه باید ایمن‌ترین مسیر رفت ‌و آمد را به دانش آموزان بیاموزند و خطرات احتمالی در این مسیر را آموزش دهد. یادآوری می‌شود این خطرها دانش‌آموزان روستایی را نیز تهدید می‌کند. آگاهی دادن و نظارت بر انتخاب و تردد اتومبیل‌های ویژه‌ی مدارس و اردوهای دانش‌آموزی از بروز حوادث می‌کاهد.

3-     حوادث در محیط خانه:

سه علت عمده‌ی حوادث خانگی به ترتیب اولویت عبارت‌اند از: سوختگی به علت تماس با مایعات داغ، بریدگی براثر تماس با اجسام تیز و شکستگی به علت زمین خوردن. وقوع مرگ ‌و میر ناشی از حوادث خانگی در سنین کودکی و جوانی موجب می‌شود شاخص سال‌های ازدست‌رفته‌ی زندگی رقم بزرگی را به خود اختصاص دهد. اگر والدین و کارکنان مدرسه برای پیشگیری از بروز حوادث و سوانح سوختگی به دانش‌آموزان آموزش دهند، تعداد این قبیل حوادث به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

نقش و وظایف مدرسه در پیشگیری از حوادث

برای حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر حوادث مختلف، باید به عوامل زیر توجه و عمل کرد:

1-   آموزش برای پیشگیری و حفاظت کودکان و نوجوانان: مدارس با بهره‌گیری از مشارکت سازمان‌ها، نهادها و مردم درزمینه‌ی تأمین سلامت کودکان و پیشگیری و کنترل حوادث، یکی از نهادهای مؤثر به شمار می‌آیند. آموزش اصول ایمنی و ارائه‌ی کمک‌های اولیه هنگام وقوع حادثه به دانش‌آموزان و والدین با روش‌های مناسب و با استفاده از ابزار گوناگون، از وظایف اساسی مدرسه است.

2-     ایجاد فرهنگ ایمنی:

آموزش برای ایجاد نگرش مطلوب و باور به انجام رفتارهای مناسب برای پیشگیری از حوادث، از امور مهم در مدارس تلقی می‌شود. ایجاد فرهنگ ایمنی در خانه، مدرسه و جامعه باید به‌وسیله‌ی آموزش‌های لازم پشتیبانی شود.

3-     رعایت قوانین و مقررات ایمنی:

رعایت مقررات بهداشتی و ایمنی در طراحی و احداث ساختمان‌ها، تهیه‌ی وسایل و تجهیزات ایمن و ایجاد محیط سالم، همچنین گزینش افراد شایسته برای احراز تصدی مشاغلی، مثل رانندگی، با سلامت کودکان و نوجوانان در ارتباط است. رعایت استانداردها و نظارت بر استفاده و نگهداری از تأسیسات و تجهیزات و فراهم آوردن کمک‌های اولیه‌ی امدادی در هنگام بروز حادثه، از اصول اساسی پیشگیری از حوادث و کاهش زیان‌های احتمالی می باشد.

مهناز زادانی فرد- کارشناس گروه بهداشت عمومی