پیکتوگرام‌های دارویی تصاویری هستند که به منظور انتقال سریع و موثر اطلاعات دارویی، به ویژه در مورد نحوه مصرف، احتیاط‌ها و شرایط نگهداری داروها طراحی شده‌اند.

این نمادهای بصری به کاهش وابستگی به متن‌های نوشتاری کمک می‌کنند و اغلب به عنوان یک ابزار مکمل در کنار دستورالعمل‌های نوشتاری یا شفاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. پیکتوگرام‌ها به ویژه برای افرادی که با مشکلات زبانی یا سوادی روبه‌رو هستند و همچنین برای کودکان، سالمندان و افراد کم‌سواد، نقش حیاتی ایفا می‌کنند. نمونه­هایی از این پیکتوگرام­ها در زیر نشان داده شده است. 

سازمان‌های معتبر بین‌المللی مانند داروسازی ایالات متحده و سازمان جهانی بهداشت مجموعه‌های جامعی از پیکتوگرام‌های دارویی ارائه می‌دهند که به کاهش موانع زبانی و فرهنگی کمک می‌کنند. یکی از مزایای اصلی پیکتوگرام‌ها این است که می‌توانند درک و یادآوری اطلاعات دارویی را بهبود بخشند و این موضوع در میان افرادی که سواد بهداشتی پایینی دارند، بسیار مهم است. با این حال، چالش‌هایی مانند تفسیر اشتباه نمادها و تفاوت‌های فرهنگی می‌تواند بر اثربخشی آن‌ها تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، نمادی که در یک فرهنگ به خوبی درک می‌شود، ممکن است در فرهنگ دیگر معنای متفاوت یا حتی نامناسبی داشته باشد.

تحقیقات متعددی در زمینه اثربخشی پیکتوگرام‌ها انجام شده است. این تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده همزمان از پیکتوگرام‌ها و متن‌های نوشتاری می‌تواند درک بهتری از دستورالعمل‌های دارویی، به‌ویژه در مورد دوز داروها، فراهم کند. همچنین طراحی پیکتوگرام‌ها با مشارکت کاربران نهایی، به ویژه در جوامعی با سطح سواد پایین، به بهبود درک آن‌ها کمک می‌کند. برای مثال، در یک مطالعه مشخص شد که آموزش و استفاده از پیکتوگرام‌ها باعث بهبود درک و کاهش خطاهای دارویی در سالمندان می‌شود.

پیکتوگرام‌ها به‌ویژه در کشورهایی با جمعیت‌های چند فرهنگی یا دارای تنوع زبانی، کاربرد گسترده‌تری دارند. این نمادها می‌توانند به شکاف‌های زبانی و فرهنگی پل بزنند و به افراد کمک کنند تا دستورالعمل‌های پیچیده دارویی را بهتر بفهمند. استفاده از پیکتوگرام‌ها نه تنها ایمنی دارویی را بهبود می‌بخشد، بلکه به کاهش خطاهای دارویی نیز کمک می‌کند. به عنوان مثال، استفاده از نمادهای تصویری برای داروهایی که به‌راحتی ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند یا به اشتباه مصرف شوند، می‌تواند از بروز خطاهای دارویی جلوگیری کند. در نتیجه، پیکتوگرام‌ها با بهبود درک و پایبندی به مصرف داروها، نقش مهمی در کاهش خطاهای دارویی و بهبود ایمنی دارویی ایفا می‌کنند.

حمید جهانگیری دانشجوی دکتری رشته ارگونومی با راهنمایی دکتر رضا کاظمی عضو هیات علمی رشته ارگونومی