آلزایمر یا بیماری فراموشی یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که بتدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود. بارزترین نوع از انواع مختلف زوال عقل، اختلال حافظه‌ است. اختلال حافظه معمولاً بتدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. این بیماری را اولین بار روانپزشک آلمانی به نام آلویز آلزایمر در سال 1906 میلادی معرفی کرد. غالباً این بیماری در افراد بالای 65 سال بروز پیدا می‌کند؛ اگر چه آلزایمر زودرس ( با شیوع کمتر) ممکن است زودتر از این سن رخ دهد.

در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود ولی به مرور زمان خاطرات قدیمی هم آسیب می‌بینند. بیمار پاسخ سئوالی را که چند لحظه قبل پرسیده‌ است فراموش می‌کند و مجدداً همان سؤال را می‌پرسد، وسایلش را گم می‌کند یا نمی‌داند کجا گذاشته ‌است. درخرید و پرداخت پول دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند حساب دارائیش را نگه دارد. در شناخت دوستان و آشنایان و نام بردن اسامی آن ها نیز ناتوان شده، کم‌کم مشکل مسیر یابی پیدا می کند و اگر تنها از منزل بیرون برود ممکن است گم شود. در موارد شدیدتر حتی در تشخیص اتاق خواب، آشپزخانه، دستشویی و حمام در منزل خودش هم مشکل پیدا می‌کند. بروز اختلال در حافظه و روند تفکر، سبب آسیب عملکردهای اجتماعی و شخصی بیمار شده و ممکن است باعث افسردگی، عصبانیت و پرخاشگری نیز شود.

یکی از مشکلات زوال عقل، بروز توهم و هذیان است. مثلاً بیمار فکر کند همسرش به وی خیانت کرده‌ یا همسایگان و پرستارش قصد آسیب رساندن و توطئه علیه وی را دارند. بیمار ممکن است به فرزندانش بدبین شود. گاهی اوقات بیمار افرادی را که حضور ندارند می‌بینند. در موارد شدید بیمار برای انجام کارهای اولیه شخصی نیاز به کمک پیدا می‌کند و ممکن است توانایی کنترل ادرار و مدفوع را هم از دست دهد. بیمار دچار زوال عقل، ممکن است در تکلم و یافتن کلمات مناسب مشکل پیدا کند که این مورد می تواند نشانه کلیدی اولیه باشد. به عنوان مثال، تلاش برای پیدا کردن کلمات مناسب. در موارد پیشرفته تر، بیمار آگاهیش را نسبت به بیماری از دست داده و نمی‌داند دچار ناتوانی در انجام برخی کارها است و ممکن است کارهای خطرساز انجام دهد. بتدریج ممکن است توانایی حرکتی بیمار هم دستخوش آسیب شده و مکرراً تعادلش را از دست داده، زمین بخورد.

علائم این بیماری با از دست دادن قدرت حفظ اطلاعات به خصوص حافظه موقت در دوران پیری آغاز شده و بتدریج با از دست دادن قدرت تشخیص زمان، از دست دادن قدرت تکلم، افسردگی، گوشه‌گیری و سرانجام مرگ در اثر ناراحتی‌های تنفسی به پایان می‌رسد. مرگ پس از پنج تا ده سال از بروز علائم اتفاق می‌افتد؛ اما بیماری حدود بیست سال قبل از ظهور علائم آغاز شده‌است.

علائم و نشانه های ابتلا به بیماری آلزایمر:

کاهش شناختی باید حداقل در دو ناحیه از پنج علامت ذکر شده باشد:

1-کاهش توانایی در به خاطرسپاری و به یاد آوردن اطلاعات جدید مانند سوالات یا مکالمات تکراری، گم کردن وسایل شخصی، فراموش کردن حوادث یا قرار ملاقات ها، گم شدن در یک مسیر آشنا.

2- اختلالات در استدلال، وظایف پیچیده و انجام قضاوت مانند درک نادرست از خطرات ایمنی، ناتوانی در مدیریت امور مالی، توانایی تصمیم گیری ضعیف، ناتوانی در برنامه ریزی، ناتوانی در انجام فعالیت های پیچیده یا متوالی

3-اختلالات تجسمی از قبیل ناتوانی در تشخیص چهره یا اشیای مشترک یا پیدا کردن اشیاء در نمای مستقیم، ناتوانی در انجام کارهای ساده مانند پوشیدن لباس

4- اختلال در صحبت کردن، خواندن و نوشتن مانند دشواری در یافتن کلمات در حال صحبت کردن، تردید در صحبت کردن، نادرست نوشتن کلمات

5- تغییرات در شخصیت و رفتار، به عنوان مثال تغییرات رفتاری خارج از شخصیت، از جمله آشفتگی، بی تفاوتی، اجتماع گریزی یا عدم علاقه، انگیزه یا ابتکار، از دست دادن حس همدلی، حس اجبار، وسواس یا رفتار اجتماعی غیر قابل قبول. همچنین از جمله علائم اولیه آلزایمر، تغییر در حس شوخ طبعی ممکن است نشانه زودرس آلزایمر باشد.

پیشگیری:

هنوز راه ثابت شده‌ای برای جلوگیری از ابتلاء به آلزایمر وجودندارد، چراکه عامل یا عوامل اصلی این بیماری ناشناخته است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دیابت و هر بیماری دیگری که بر قند خون تأثیر داشته باشد، در عملکرد مغز و سیستم اعصاب اختلال وارد می‌کند. افزایش تحرک و فعالیت جسمی، روابط اجتماعی و رژیم غذایی سالم می‌تواند، خطر ابتلاء به آلزایمر را کاهش دهد. استفاده از ذهن مثل یادگیری زبان دوم، حل جدول، معاشرت با دیگران، انتخاب زندگی سالم، کنترل کلسترول، جلوگیری از چاقی، تغذیه سالم، مصرف امگا 3 و ماهی، ورزش کردن و توجه به مقدار فشارخون، قند خون و پیشگیری از ضربه خوردن به سر کمک کننده است. بیماری لثه می‌تواند مشکل حافظه در بیماران آلزایمری را تشدید کند. پژوهشگران دریافتند که آن دسته از افرادی که دچار مشکلات فراموشی و نظایر آن نیستند، در عادت غذایی خود غذاهای سرشار از ویتامین E گنجانده‌اند. ویتامین ، E رادیکال‌های آزاد را که محتملاً می‌توانند به سلول‌های مغز آسیب بزنند، مهار می‌کند.

درمان بیماری آلزایمر

در حال حاضر درمان بیماری آلزایمر بیشتر شامل درمان‌های علامتی، درمان اختلالات رفتاری و داروهای کاهش دهنده سیر پیشرفت بیماری است.گرچه هنوز درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، اما با استفاده از داروها می‌توان سیر پیشرفت بیماری را کند کرد و از شدت اختلال حافظه و مشکلات رفتاری بیمار کاست. /ف.برزگری