رشد و تکامل استخوان فرآیندی پویا و پیچیده است که از دوران کودکی آغاز و تا حدود سن ۳۰ سالگی ادامه می‌یابد. در این دوره، بدن انسان به تدریج به حداکثر توده استخوانی (Peak Bone Mass) می‌رسد؛ یعنی زمانی که استخوان‌ها بیشترین مقدار تراکم و قدرت خود را دارند. پس از این سن، به طور طبیعی تراکم استخوان به آهستگی کاهش می‌یابد و اگر مراقبت‌های لازم انجام نشود، زمینه ابتلا به بیماری پوکی استخوان در سنین بالاتر فراهم می‌شود. 

اهمیت حداکثر توده استخوانی

دستیابی به توده استخوانی بالا در جوانی یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیرانه در برابر پوکی استخوان و شکستگی‌های استخوانی در بزرگسالی است. به گفته بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان (IOF)، هرچه حداکثر توده استخوانی فرد بیشتر باشد، افت طبیعی تراکم استخوان در سال‌های بعد تأثیر کمتری بر سلامت و مقاومت استخوان‌ها خواهد داشت. بنابراین، دوران کودکی، نوجوانی و اوایل جوانی نقش حیاتی در طراحی آینده سلامت استخوان‌ها دارند. 

راهکارهای تقویت تکامل استخوان در سنین رشد

• مصرف کافی کلسیم و ویتامین D از طریق لبنیات، ماهی، تخم‌مرغ و سبزیجات برگ‌دار
• دریافت منظم نور خورشید برای فعال‌سازی ویتامین D در بدن
• انجام فعالیت‌های بدنی تحمل وزن مانند پیاده‌روی، دویدن سبک، طناب زدن یا ورزش‌های منظم دانش‌آموزی
• پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های گازدار، دخانیات و الکل که مانع جذب کلسیم می‌شوند 
• توجه ویژه خانواده‌ها و مدارس به تغذیه و تحرک بدنی کودکان و نوجوانان

توسعه عادات سالم از سنین کم، سرمایه‌ای ارزشمند برای پیشگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی است. هرچه استخوان‌های ما در جوانی قوی‌تر ساخته شوند، در آینده محافظت بهتری در برابر شکستگی و ناتوانی خواهند داشت. 

دکتر لیلا قهرمانی – استاد گروه ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز