سلامت روان بخشی جدایی ناپذیر از سلامت و زیر بنای سلامت عمومی، به ویژه در سالمندان است که توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO)، به این صورت تعریف می‌شود سلامت روان حالتی از رفاه است که در آن فرد به توانایی‌های خود پی می‌برد، می‌تواند با استرس‌های عادی زندگی کنار بیاید، می‌تواند کار مولد و مثمر ثمر داشته باشد، و قادر باشد به جامعه خود کمک کند. بنابراین، سلامت روان چیزی بیش از فقدان اختلالات یا ناتوانی های روانی است، بلکه یک عامل اساسی برای کیفیت زندگی خوب است.

با توجه به افزایش بیماری‌های مزمن، کاهش عملکرد جسمانی،کاهش تحرک، سوگ، افت وضعیت اقتصادی- اجتماعی، اختلالات شناختی، تنهایی و بیوه‌ بودن، افراد مسن بیشتر در معرض مشکلات سلامت روان هستند. به علاوه افراد مسن در معرض سوء استفاده و سالمندآزاری از جمله سوء استفاده فیزیکی، کلامی، روانی، مالی و جنسی، رها شدن، بی توجهی و از دست دادن جدی حیثیت و احترام نیز هستند. سالمند آزاری نه تنها می تواند منجر به صدمات جسمی شود، بلکه منجر به پیامدهای روانی جدی و گاهی طولانی مدت، از جمله افسردگی و اضطراب می شود.

اختلالات سلامت روان به ابعاد اپیدمی در سراسر جهان رسیده است. تقریباً 20 درصد از بزرگسالان 60 سال و بالاتر از یک اختلال روانی (به استثنای اختلالات سردرد) رنج می برند  و6.6% از تمام ناتوانی ها (سالهای زندگی تنظیم شده با ناتوانی - DALYs) در بین افراد بالای 60 سال به اختلالات روانی و عصبی نسبت داده می شود. این اختلالات در افراد مسن 17.4 درصد از سال های زندگی با ناتوانی (YLDs) را تشکیل می دهد.

 شایع ترین اختلالات روان در این گروه سنی افسردگی و اضطراب و زوال عقل است. افسردگی به تنهایی 4.3 درصد از بار جهانی بیماری را تشکیل می دهد که تقریباً 7 درصد از جمعیت سالمند جهان را تحت تأثیر قرار می دهد و یکی از بزرگترین علل ناتوانی در سراسر جهان، به ویژه برای زنان است. اختلالات اضطرابی 3.8 درصد از جمعیت مسن تر را تحت تأثیر قرار می دهد.

اگرچه اختلالات روانی با ناتوانی بیشتری نسبت به شرایط جسمی همراه است، اما احتمال کمتری برای دریافت درمان در سراسر جهان وجود دارد. موانع فرهنگی مانند انگ و تبعیض، باورهای نادرست، سواد بهداشتی ضعیف و موانع ساختاری مانند منابع مالی و شخصی ضعیف افراد را از کمک گرفتن از متخصصان بهداشت روان باز می دارد هستند و هم چنین ممکن است ننگ نسلی، کاهش سواد سلامت روان و باور نادرست به اینکه افسردگی و تنهایی بخش‌های طبیعی پیری هستند، به عدم شناخت بیماری روانی در جمعیت مسن‌تر کمک کند.

ارتقاء سلامت سالمندان هدفی در راه بالا بردن سطح سلامت عمومی جامعه است و همچنین فرصتی است برای پدید آمدن سالمندانی "سالم" و "فعال"، افراد توانمندی که با وجود ضعف های احتمالی ناشی از پیری، نه تنها سربار نیستند، بلکه سالم، مولد و نقطه قوت جامعه به حساب می آیند.

با توجه به افزایش روند سالمندی جمعیت و  افزایش بیماری های روانی به عنوان  یک مشکل رو به رشد بهداشت عمومی جهان، بهبود سلامت جمعیت تنها در صورت در اولویت قرار گرفتن پیشگیری از اختلالات سلامت روان توسط کشور ها امکان پذیر است. با توجه به مطالب ذکر شده و اهمیت دوران سالمندی در جوامع صنعتی امروزی، ضرورت و اهمیت برنامه‌ریزی و ارائه آموزش‌های لازم در رابطه با اصلاح سبک زندگی و ارتقاء سلامت روان به این قشر از جامعه مهم و ضروری به نظر می‌رسد تا سالمندان بتوانند علاوه بر سلامت جسمانی، سلامت روان و عملکرد شناختی طبیعی خود را حفظ کنند، فعالانه در جامعه حضور داشته باشند و روابط بین فردی خوبی داشته باشند.

دکتر مهین نظری، دانشیار گروه ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت