امروزه حوادث، از جمله مشکلات عمده سلامت عمومی هستند که جوامع گوناگون با آن دست و پنجه نرم می کنند و پیشگیری از آسیب ها هم دیر زمانی نیست که در زمره اهم برنامه های سلامت عمومی قرار گرفته است. علم پیشگیری از حوادث نشان داده است که آسیب ها و اتفاقاتی که منجر به بروز حادثه می شوند، تصادفی نیستند و از الگوی معینی پیروی می کنند. مطالعه این الگوها زمینه ای را فراهم می سازند که بتوانیم حادثه را پیش بینی کنیم و از رخداد یک اتفاق نامطلوب جلوگیری کنیم. اگرچه پیشرفت های علمی و تکنولوژی پیشرفته پزشکی در دهه های اخیر وضعیت سلامت را ارتقا داده، اما حوادث همچنان تهدید ‌کننده سلامت انسان ها به ویژه در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه است. حوادث به شکل مرگ، معلولیت و …   بار عظیم مالی در پی دارند؛ برای کاهش بار مالی ناشی از حوادث باید شناخت و آگاهی درستی از حوادث و اصول پیشگیری از آن ها داشت تا بتوان در مقابل آن ها مقاوم تر و ایمن تر بود. با توجه به هزینه هایی که حوادث به اقتصاد خانواده و جامعه وارد می کند پیشگیری از آن ها به طور حتم مقرون به صرفه تر خواهد بود. اگر نکات ایمنی رعایت نشود حادثه همیشه در کمین است بنابراین با رعایت توصیه‌های ساده و عملی می توان حوادث را به راحتی کنترل، مدیریت و از بروز آن ها جلوگیری کرد.

سازمان بهداشت جهانی حادثه را این گونه تعریف نموده است: "حادثه یک رویداد غیرمنتظره است که باعث آسیب می شود." در این تعریف، تاکید عمده ای بر ویژگی "ناگهانی"، "غیرمنتظره" و "خارج از فرایندهای برنامه ریزی شده" صورت گرفته است.

حوادث ترافیکی اولین علت مرگ و میر در اثر حوادث است و شامل تصادف موتورسوار و دوچرخه سوار، تصادف خودروسوار و تصادف عابر پیاده می باشد. عابرین پیاده، دوچرخه سوارها و استفاده کنندگان از وسایل نقلیه عمومی قربانیان اصلی این حوادث هستند. عوامل شکل دهنده حوادث ترافیکی شامل عابرین پیاده، رانندگان وسایل نقلیه، بعضی عوامل زیر ساختی مانند مهندسی جاده و معابر ترافیکی همچنین مشکلات مربوط به وسایل نقلیه و تجهیزات ایمنی آن است. تجربه نشان داده که حوادث ترافیکی قابل پیشگیری هستند. به کار بردن راه کارهای مؤثر و سیاست گذاری صحیح باعث کاهش حوادث ترافیکی در کشورهای صنعتی شده است. رعایت اصول ایمنی شامل بستن کمربند ایمنی، صندلی کودک و کلاه ایمنی، قوانین مربوط به مصرف الکل، مواد و داروها و اعمال این قوانین، توجه به سرعت مجاز و طراحی جاده‌ها از عوامل این موفقیت محسوب می شود.

برای پیشگیری از هر حادثه، فرصت های زیادی وجود دارد. در این فرصت ها با کاهش شدت عوامل خطر می توان از وقوع آسیب‌ها جلوگیری نمود. همچنین در این فرصت ها می توان با اتخاذ تدابیر مناسب برای زمان وقوع، شدت آسیب های به وجود آمده را نیز کاهش داد. در صورتی که حادثه اتفاق افتاده باشد با نجات به هنگام، مراقبت های اولیه صحیح، انتقال و درمان درست می ‌توان از شکل گیری و تشدید آسیب های هم زمان و متعاقب نیز پیشگیری نمود؛ بنابراین، راهبردهای اصل پیشگیری بر سه مرحله ی پیش از وقوع، وقوع و پس از وقوع متمرکز است. پیشگیری از حوادث شامل پیشگیری اولیه با تمرکز بر کاهش عوامل خطر، در پیشگیری ثانویه آمادگی برای اتخاذ تدابیر مناسب در زمان وقوع حادثه به منظور کاهش شدت آن و پیشگیری ثالثیه به منظور جلوگیری از ناکارآمدی فرد آسیب دیده و تلاش برای توان بخشی او صورت می گیرد.      

توصیه های خودمراقبتی در زمینه کاهش حوادث ترافیکی

طراحی های ضعیف و غیراصولی راه ها باعث ایجاد سوانح و به تبع آن مرگ و میرها و معلولیت های بی شماری در طول سال می‌شود. حتی اشیایی که در کنار جاده قرار دارند باعث سوانح گوناگونی می شوند. بعضی از اتوبان های موجود از هیچ استاندارد مشخصی برای ایجاد حاشیه در کنار اتوبان ها پیروی نمی کنند به عنوان مثال نوار کناری بسیاری از اتوبان ها گاهی بدون کاهش تدریجی حتی به یک و نیم اینچ هم می رسد که به ویژه برای موتورسواران خطرناک است.

بسیاری از مرگ و میرهای ناشی از تصادفات، در صحنه حادثه رخ می دهد؛ لذا آموزش عمومی افراد در مورد نحوه برخورد با مصدومین می تواند نجات بخش جان افراد بسیاری شود، همچنین آشنا شدن مردم با اصول ایمنی و به کار بردن آن، به عنوان یک پیشگیری سطح اول در کاهش موارد سوانح ترافیکی و آسیب های ناشی از آن نقش به سزایی دارد. علاوه بر این، استفاده از تجهیزات ایمنی نظیر کلاه و کمربند، رعایت دقیق سرعت مجاز، خودداری از مصرف دارو، الکل و مواد، حین و قبل از رانندگی، استراحت کافی قبل از رانندگی طولانی (برای پیشگیری از خواب آلودگی راننده)، خودداری از سبقت غیرمجاز، احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی، خودداری از خوردن، آشامیدن، صحبت با سرنشینان خودرو و تلفن همراه توسط راننده، همچنین قرار دادن نوزادان و اطفال زیر 3 سال در صندلی مناسب و عبور عابران از خط کشی و پل عابر پیاده، استفاده از شب نما و لباس های روشن در شب می تواند کاهش قابل توجهی در بروز حوادث ترافیکی و سوانح جاده ای ایجاد کند./ف.برزگری

 لیلا مرادی کارشناس گروه بهداشت عمومی