باتوجه به تغییر الگوی بارشها که عمدتا متاثر از تغییر اقلیم است، بارشها بصورت رگباری است که با شدت بارش بیشتر در زمان کم، احتمال وقوع سیل وجود دارد. سیلاب شهری در خیابانها و مناطق با شیب تند، مناطق بدون سیستم زهکشی یا با ظرفیت ناکافی شبکه جمع آوری سیلاب، رودخانه ها و کنارگذرها رخ می دهد. رعایت نکات زیر در زمان هشدار قرمز هواشناسی (بارش شدید، سیل، برف و موج سرما) برای خودمراقبتی و پیشگیری از خسارتهای جانی و مالی توصیه می شود:

اقدامات ایمنی:

• در مواقع بارندگی، خطر لغزندگی و تصادف به دلیل پدیده هیدروپلنینگ خودرو(کاهش اصطکاک تایر و سطح جاده) و کاهش دید وجود دارد. بنابراین از تردد غیرضروری بین شهری و درون شهری اجتناب کنید. درصورت ضرورت، با سرعت کم و با اطمینان از فشار باد و آج لاستیکها، بدون پیچش و ترمز زدن ناگهانی رانندگی کنید. از رانندگی در مسیرهای آب‌گرفته خودداری کنید.
• در شرایط برف و یخ‌زدگی یا طوفان، رانندگی نکنید. اگر ناچارید، زنجیرچرخ و تجهیزات ایمنی و امدادی داشته باشید.
• درصورت تردد در فضای بیرون، برای جلوگیری از برخورد صاعقه وسایل الکتریکی، تلفن همراه، گوشواره، اشیاء فلزی، عصای فلزی و مواردی از این دست را به همراه نداشته باشید.
• با توجه به حوادث تلخ گذشته، از تردد، توقف و اقامت در حاشیه رودخانه ها و مسیلها، پل‌ها، زیرگذرها حتی به مدت کم برای کنجکاوی، تماشا و عکسبرداری اجتناب کنید. حتی پس از توقف بارش رگباری و فروکش کردن سیل نیز از این اقدام خودداری کنید. زیرا احتمال رسیدن لحظه ای و ناگهانی سیلاب رگبارهای بالادست آن حوضه آبریز و ایجاد خسارت وجود دارد.
• از کوهنوردی، طبیعت گردی، چتربازی، دره نوردی و کمپینگ بخصوص در حاشیه رودخانه های فصلی بپرهیزید و این فعالیتها را تا مساعد شدن شرایط جوی به تعویق بیندازید.
• از صعود به ارتفاعات، مناطق جنگلی، پشت بام منازل، ایستادن در کنار دکل‌های مخابراتی و آنتن‌های تلفن‌های همراه و زیرساخت‌های اینترنتی به دلیل برخورد صاعقه و برق گرفتگی خودداری کنید.
• از ایستادن در نزدیکی پنجره ها، زیر درختان، شاخه های شکسته، سیهای برق و سازه های فلزی و ناپایدار خودداری کنید.
• به دلیل احتمال سقوط اشیاء و ایجاد خسارت، خودرو را زیر درخت و کنار ساختمانهای نیمه کاره پارک نکنید.
• در صورت مشاهده شاخه های شکسته درختان، برای جلوگیری از سقوط آن، جهت قطع آن با شهرداری تماس بگیرید.
• به دلیل خطر گازگرفتگی، از شومینه و زغال در فضای بسته تا زمان عدم اطمینان از ایمنی دودکش‌ها و تهویه مناسب ساختمان استفاده نکنید. وسایل گرمایشی (بخاری، شوفاژ، پکیج) را بررسی و سرویس کنید.
• در صورت یخ‌زدگی معابر، با احتیاط حرکت کنید تا از زمین‌خوردن جلوگیری شود.
• از استحکام پشت‌بام، ناودان‌ها و مسیرهای تخلیه آب پشت بام اطمینان حاصل کنید.
• از تماس با سیم‌های برق افتاده یا وسایل برقی خیس‌شده جداً پرهیز کنید.
• مشاغل و فعالیتهای پرخطر مانند ساخت و ساز، نقشه برداری (احتمال برخورد صاعقه به میله ژالون و برق گرفتگی)، باغبانی و... را متوقف کنید.
• در فضای درون خانه یا محل کار نیز هر وسیله برقی یا الکتریکی دارای سیم که به برق شهری متصل است می‌تواند رسانای صاعقه و سبب ایجاد برق گرفتگی شود. به همین دلیل وسایلی چون تبلت، لپ تاپ یا وسایل خوراک پزی برقی را خاموش و از دوشاخه بکشید.
• برای جلوگیری از قطعی برق ساختمان و سوختن تجهیزات برقی از داشتن سیم ارت ساختمانها اطمینان حاصل کنید.
• دیوارهای زیر زمین را با عایق‌های ضد آب بپوشانید تا جلوی نفوذ آب و آسیب‌های بعدی سیل گرفته شود.
• به دلیل احتمال ریزش، از ساختمان‌های قدیمی که اطراف آن را آب احاطه کرده است، دور شوید.

اقدامات بهداشتی:

• با توجه به آلودگی بالای روانابهای شهری و نیز احتمال سرریز شدن فاضلاب از منهولهای شبکه فاضلابرو در شرایط سیلابی، برای پیشگیری از بروز بیماریهای عفونی، از مصرف آب آشامیدنی و مواد غذایی در تماس با سیلاب و رواناب بپرهیزید و در صورت تماس، دستهای خود را به دقت بشویید.
• پایش ایمنی سامانه های تامین آب شرب از منبع تا مصرف کننده به دلیل احتمال بالای خطر آلودگی در شرایط سیلابی و طغیان بیماریهای عفونی توصیه می شود.
• به دلیل ورود روانابهای آلوده به چاهها و مخازن آب شرب، بهسازی تجهیزات سرچاهی و کلرزنی آن توصیه می شود.
• قراردادن پسماندها در جلو درب منازل و جایگاههای ذخیره موقت، خارج از نوبت جمع آوری و همچنین تخلیه پسماندها در معابر و کانالهای رواناب شهری باعث انسداد سامانه جمع آوری فاضلاب و رواناب شهری، آلودگی و آب گرفتگی معابر و سطح شهر می شود. با مدیریت اصولی پسماندها و باز کردن کانالها، به تخلیه سریعتر رواناب از سطح شهر کمک کنید.
• آبهای راکد ناشی از بارندگی، محل مناسبی برای رشد و تکثیر حشرات است. برای جلوگیری از مواجهه با آنها و حفظ سلامت خود بر روی در و پنجره ها توری نصب کنید.

اقدامات امدادی:

• اخبار و هشدارهای هواشناسی و مدیریت بحران را از منابع رسمی دنبال کنید و آنها را جدی بگیرید.
• یک کیف اضطراری آماده (حاوی آب آشامیدنی، غذای خشک، داروهای ضروری، چراغ‌قوه، پاوربانک، مدارک مهم) داشته باشید.
• در صورت وقوع رعدوبرق، کودکان، سالمندان و افراد با اختلال اضطرابی نیاز به توجه و آرامش بیشتری دارند.
• لباس گرم، کلاه، دستکش و جوراب ضخیم آماده داشته باشید. برای مصرف بهینه انرژی، داخل خانه نیز لباس گرم بپوشید.
• مایعات گرم بنوشید و تغذیه مقوی (سوپ، حبوبات، سبزیجات) داشته باشید.
• جهت نیاز به اقدامات امدادی با ادارات و نهادهای مربوطه شامل اورژانس (115)، هلال احمر (112)، آتش نشانی (125)، فوریتهای بهداشت (190)، برق (121)، آب (122)، گاز (194) تماس بگیرید.

دکتر حسن هاشمی، عضو هیات علمی و مدیر گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز