نوجوانی یکی از دوره‌های حیاتی و حساس در زندگی افراد است. این دوره که معمولاً از سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی آغاز می‌شود، زمان تغییرات عمده مرتبط با هویت، نیازهای اجتماعی، تحصیلی و عاطفی است.

توانایی‌های ارتباطی می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا:

- شکل‌گیری روابط مثبت در نتیجه احساس تعلق و امنیت بیشتری را تجربه کنند.

-مدیریت استرس و احساسات.

-تقویت مهارت‌های اجتماعی: مهارت‌های ارتباطی شامل توانایی گوش دادن، بیان احساسات و نیازها، و تعامل مثبت با دیگران است.

چالش‌های ارتباطی نوجوانان

نوجوانان به‌ویژه در دوران رشد، ممکن است با چالش‌های متعددی در زمینه برقراری ارتباط مواجه شوند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

1- فناوری و ارتباطات آنلاین :در حالی که ارتباطات آنلاین دارای  برخی مزایا است، اما همچنین می‌تواند به مشکلاتی مانند:

- کاهش تعاملات رو در رو: نوجوانان ممکن است کمتر با یکدیگر به صورت حضوری ملاقات کنند و در نتیجه مهارت‌های اجتماعی خود را تقلیل دهند.

- افزایش تنهایی و انزوا: با اینکه رسانه‌های اجتماعی امکان برقراری ارتباط با دیگران را فراهم می‌کنند، اما بسیاری از نوجوانان هنوز احساس تنهایی و عدم ارتباط عمیق را تجربه می‌کنند (Keles et al., 2020).

2-اضطراب اجتماعی

این نوع اضطراب می‌تواند ناشی از ترس از قضاوت دیگران، عدم پذیرش اجتماعی، و فشارهای رقابتی باشد.که این امر به انزوا و کاهش کیفیت روابط اجتماعی منجر می‌شود (Wong et al., 2019).

3- تغییرات هورمونی و عاطفی

تغییرات هورمونی در دوران نوجوانی باعث بروز احساسات متنوع و عمیق می‌شود.

- تغییرات در نحوه برقراری ارتباط: نوجوانان ممکن است در این دوره دچار نوسان‌های هیجانی شوند که بر روی نحوه ارتباطات آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

- پاسخ‌های عاطفی غیرقابل پیش‌بینی: این موضوع می‌تواند به تعارضات و سوءتفاهم‌ها در ارتباطات منجر شود.

استراتژی‌ها برای بهبود مهارت‌های ارتباطی

1- آموزش گوش دادن فعال : شامل توجه کامل به گوینده و نمایش علاقه به محتوای گفت‌وگو است. نوجوانان می‌توانند با تمرین این مهارت، روابط خود را تقویت کنند و درک بهتری از احساسات دیگران پیدا کنند (Nussbaum, 2018).

2- تشویق به تعاملات اجتماعی:تشویق نوجوانان به شرکت در فعالیت‌های گروهی و اجتماعی، مانند تیم‌های ورزشی، گروه‌های هنری و کارگاه‌های مهارت‌های اجتماعی، می‌تواند به آنها کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را در محیط‌های مختلف تقویت کنند.

3- مدیریت احساسات :تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، و تمرین‌های ذهن‌آگاهی می‌توانند به نوجوانان در کنترل عواطف خود کمک کنند و در بهبود صحت ارتباطات موثر باشد (Gross, 2014).

4- والدین و مربیان به عنوان الگو:والدین و مربیان نقش کلیدی در توسعه مهارت‌های ارتباطی نوجوانان دارند. برقراری ارتباط باز و شفاف، ابراز عشق و حمایت، و تحمل نظرات نوجوانان ابزارهایی هستند که می‌توانند به تقویت ارتباط میان والدین و فرزندان کمک کنند.

نتیجه‌گیری

برقراری ارتباط مؤثر در دوران نوجوانی به عنوان یک مهارت کلیدی در زندگی اجتماعی و عاطفی نوجوانان قابل توجه است. با شناسایی چالش‌ها و در اختیار داشتن استراتژی‌های مؤثر، نوجوانان می‌توانند توانایی‌های ارتباطی خود را تقویت کنند و زندگی اجتماعی و عاطفی خود را بهبود بخشند.

در نهایت، جسارت به باورهای خود و یادگیری از تجربه‌های اجتماعی منجر به ایجاد روابط مثبت و سازنده می‌شود که در طول زندگی به نوجوانان کمک خواهد کرد.

دکتر لیلا قهرمانی دکترای تخصصی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت