طبق تعریفی که در اساس نامه سازمان جهانی بهداشت از سلامت ارائه شده است، "سلامت به معنی رفاه و آسایش کامل  جسمی،  روانی، اجتماعی، و معنوی و نه فقط  نداشتن بیماری  یا معلولیت به تنهایی است".

سلامت روان

منظور از سلامت روان، تامین و حفظ سلامت روانی، فردی و اجتماعی به طوری است که فرد :

• یک حس مثبت خوب بودن داشته باشد
• برای خود و دیگران ارزش و احترام قائل باشد
• فعالیت‌های روزمره خود را به خوبی انجام دهد
• با افراد خانواده و محیط خود ارتباط مناسب و رضایت بخش برقرار نماید
• رفتار نامناسب از نظر فرهنگ و جامعه خود نداشته باشد
• درحل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب عمل کند
• در مواقع بحران ها و استرس ها بتواند خود را التیام دهد

سلامت روان به عنوان یک علم تمام زوایای زندگی از اوّلین لحظات حیات جنینی تا مرگ را در بر می گیرد و دانش و هنری است که به افراد کمک می کند تا با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند.

ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم هستند

• به طور نسبتا معقولی احساس آرامش امنیت و کفایت دارند
• توانائی های خود را بطور واقعی ارزیابی می کنندو کمبودهای خود را می پذیرند
• به خود احترام می گذراند
• به حقوق دیگران احترام می گذارند
• می توانند به دیگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند
• می توانند احترام و دوستی دیگران را جلب کنند
• می توانند برای دشواری هایی که در زندگی آنها پیش می آید راه حلّی پیدا کنند
• قادرند مسئولیت های روزمرة خود را با برگزیدن اهداف معقول پیش ببرند
• تحت تاثیر عواطف, ترس, خشم, عشق یا گناه خود بطوری قرار نمی گیرند که زندگیشان پریشان شود.

چند نشانه هشدار دهنده برای ضعف روانی

• احساس نگرانی دائمی
• ناشادی دائمی به علل ناموجّه
• از دست دادن آسان تعادل روانی در بیشتر اوقات
• بی خوابی مکرر
• افسردگی و سرخوشی متناوب بصورت ناتوان کننده
• احساس بی علاقگی و تنفّر دائمی نسبت به مردم
• آشفتگی زندگی
• عدم تحمل دائمی فرزندان
• همواره خشمگین و بعد دچار پشیمانی شدن
• ترس بی جهت دائمی
• دائما حق را به جانب خود دادن و دیگران را ناحق شمردن
• احساس درد و شکایت های بی شمار بدنی که علّتی برای آن پیدا نمی شود.

وضعیت شیوع بیماری های روانی

در سطح جهان 20 تا 25 درصد همه مردم در بخشی از دوره زندگی خود بیماری روانی را تجربه می کنند، از هر چهار خانواده یک خانواده حداقل یک فرد با مشکلات سلامت روان دارد. چهار علت از شش علت اصلی ناتوانی و معلولیت ناشی از مشکلات سلامت روان هستند . این چهار علت عبارتند از افسردگی، سوء مصرف الکل، اسکیزوفرنی، اختلالات دوقطبی.  

شیوع بیماری های روانی در زنان و مردان با هم متفاوت است (جدول1) . این تفاوت شیوع انواع بیماری های روانی در زنان و مردان را می­توان به عوامل هورمونی، روش­های متفاوت تکامل اجتماعی و شیوه های سازگاری زنان ، و زمینه های اجتماعی از قبیل سوء استفاه های جسمی و جنسی،  اختلاف وضعیت اشتغال و درآمد، موقعیت اجتماعی و محرومیت نسبت داد.

مسعود کریمی، دکترای تخصصی آموزش بهداشت و ارتقا سلامت