آلودگی هوای شهرها، یکی از مهم ترین تهدیدات زیست‌ محیطی برای سلامت انسان است. بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا به عنوان یک چالش جهانی، فرامرزی و دارای آثار گسترده ای است که از جمله می توان به اثرات جبران ناپذیر آن بر سلامت انسان اشاره کرد.

آلودگی هوا عبارت است از انتشار یک یا چند آلاینده اعم از آلاینده‌های جامد، مایع، گاز، پرتوهای یون‌ساز و غیر یون‌ساز، بو و صدا در هوای آزاد، به‌صورت طبیعی یا انسان ساخت، به مقدار و مدتی که کیفیت هوا را به گونه‌ای تغییر دهد که برای سلامت انسان و موجودات زنده، فرآیندهای بوم شناختی (اکولوژیکی) یا آثار و ابنیه زیان‌آور بوده و یا سبب از بین رفتن یا کاهش سطح رفاه عمومی‌ گردد. آلوده کننده های هوا عمدتا" ذرات ریز معلق کمتر از5/2 میکرون هستند که از سوختن ذغال سنگ، بنزین و گازوئیل ناشی از خودروها و آتش سوزی های گسترده ناشی می شوند؛ بنابراین بهترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا، حذف این عوامل است.

منابع آلوده‌کننده هوا به ‌شرح زیر عبارتند از:

* منابع طبیعی: شامل طوفان‌های گرد و غبار و شن، آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع، آتشفشان‌ها و آئروسل ها (ذرات بسیار ریز جامد یا مایع معلق در هوا) می‌باشد.

* منابع انسان ساخت شامل:

الف) منابع متحرک: هرگونه منبعی از قبیل وسایل ‌نقلیه موتوری و غیرموتوری که در اثر حرکت ایجاد آلودگی می‌کند.

ب) منابع ثابت: هرگونه منبعی از قبیل صنایع، عملیات معدنی، کشاورزی، بخش‌های خدماتی، تجاری، اداری و خانگی که در محلی ثابت سبب انتشار آلاینده‌ها می‌شود.

از بین این عوامل، استفاده از خودروهای تک سرنشین به ویژه در ایام سرد سال، عدم صرفه جویی در مصرف حامل های انرژی در منازل و ادارات، عدم رفع نقص خودروها و سایر وسایل نقلیه موتوری از عوامل اصلی آلودگی هوا است.

کاهش آلودگی هوا راهکار دارد فقط باید در اجرای آن راهکارها همت نمود، در کشور ما برای داشتن هوای پاک و سالم تمهیداتی اندیشیده شده است؛ بر ای محقق شدن این مهم، قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در بخشی از این قانون آمده است که تمامی اشخاص، دستگاه‌ها و مؤسسات اعم از دولتی، غیردولتی و اشخاص مستقر در مناطق آزاد تجاری و صنعتی، مناطق ویژه اقتصادی، شهرک‌ها و نواحی صنعتی موظفند مقررات این قانون را رعایت کنند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز مسئول نظارت بر حسن اجرای این قانون می باشد.

توصیه هایی برای داشتن هوای پاک

 استفاده از وسایل نقلیه عمومی ( تا حد ممکن)، پیاده روی و استفاده از دوچرخه به جای رفت و آمد با خودروکه علاوه بر کاهش ترافیک می‌تواند در بهبود سلامت بدن نیز تأثیر داشته باشد. استفاده کمتر از وسایل نقلیه در روزهای آلوده، همچنین رانندگی با سرعت پایین می تواند به آلودگی کمتر هوا کمک کند. در صورتی که لاستیک‌ها باد مناسب نداشته باشند، مصرف سوخت بالا می رود و این امر موجب انتشار آلودگی بیشتر می‌شود. داشتن باغچه در حیاط منازل نیز مقداری به کاهش co2 هوا کمک خواهد کرد.

استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، مصرف محصولات ارگانیک و بومی، استفاده از کیسه های پارچه ای برای خرید به جای کیسه های پلاستیکی، مصرف گاز طبیعی به جای ذغال سنگ، عایق بندی مناسب منازل، بررسی و بازدید منظم از تجهیزات گازسوز و بخاری‏ ها، نگهداری صحیح و تعمیر به موقع این وسایل، استفاده از وسایل برقی با مصرف بهینه انرژی، استفاده کمتر از ظروف یک بار مصرف و محصولات نفتی، به کار بردن بیشتر محصولات قابل بازیافت، جایگزین کردن قلم مو برای کارهای رنگ آمیزی به جای استفاده از اسپری و عایق بندی کردن لوله های آب گرم، بدیهی است این روش ها تنها راه هایی نیست که بتواند جلوی آلودگی هوا را بگیرد؛ اما این راه کارها هر چند ساده به نظر می رسد ؛ باعث می شود از اتلاف انرژی جلوگیری شده و منابع طبیعی نیز حفظ شود.

در مجموع می توان گفت؛ همه ما در برابر خود، خانواده و جامعه مسئول هستیم، بنابراین می توانیم با بکار بستن راهکارهایی ساده سهمی هرچند ناچیز در ارتقاء سلامت عمومی جامعه جهانی داشته باشیم.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی