انسان بیش از هر چیزی برای زنده ماندن به هوا نیاز دارد. هوا علاوه بر دارا بودن اجزاء مفید و ضروری ممکن است ناخالصی و آلاینده هایی داشته باشد که موجب به خطر افتادن سلامت افراد شود. امروزه با  فعالیت های صنعتی و افزایش مصرف انرژی و توسعه وسایل نقلیه، هوای آلوده جایگزین هوای پاک و تمیز مورد نیاز انسان شده است.

وقتی صحبت از آلودگی هوا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، دود و سیاهی شهر های پر ترافیک در ذهن ها نقش می بندد؛ اما اکثر افراد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانند که میران آلاینده ها در هوای داخل خانه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند تا ۱۰ برابر بدتر و آلوده تر از هوای بیرون از خانه باشد. کیفیت هوایی که تنفس می کنیم بسیار حائز اهمیت است چرا که بیش از هر ماده ای توسط انسان مورد استفاده قرار می گیرد و به راحتی آلاینده ها از این طریق می توانند وارد بدن شوند. همه افراد در معرض خطر آلودگی هوای داخل خانه قرار دارند، اما کودکان و افرادی که با بیماری ریوی زندگی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند بیشتر تحت تاثیر کیفیت بد هوا قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند.

منابع بسیاری در تولید آلاینده های درون خانه نقش دارند و کیفیت هوای خانه را تحت تاثیر قرار می دهند.  حشره‌کش‌ها، ضدعفونی‌کننده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی، گرد و غبار، تجهیزات آشپزخانه و فرایند پخت و پز، مصالح ساختمانی و دود سیگار و قلیان از این قبیل منابع تولید آلودگی هستند.

در ادامه به بررسی سه مورد از منابع آلاینده منازل و ارائه نکات کاربردی برای افزایش کیفیت هوا می پردازیم.

نظافت با مواد شیمیایی در منازل

حین استفاده از پاک کننده ها، مواد ضد عفونی کننده و سموم به دلیل اثرات زود هنگام که بر سلامت انسان دارند، مواجهه تنفسی به سرعت اتفاق می افتد و کیفیت هوای تنفسی را برای مدتی کوتاه و یا طولانی کاهش می دهند. در فرایند نظافت، گاز کلر منتشر شده ناشی از سفید کننده ها مانند وایتکس بسیار مضر است و در محیط های بسته باید با احتیاط استفاده شود. همچنین هنگام استفاده از حشره کش ها و مواد پاک کننده این موارد را مد نظر قرار دهیم.

• از شکل رقیق شده مواد پاک کننده با آب استفاده کنیم
• درها، پنجره ها و راه های تبادل هوای تازه را باز کنیم
• محل را پس از نظافت با مواد شیمیایی به سرعت ترک کنیم و زمان زیادی در آن جا نمانیم
• برای مدتی در نقطه ای که مواد شیمیایی استفاده شده تردد نکنیم
• مواد شیمیایی را در ظروف در بسته و محکم در جایی دور از محل زندگی نگه داری کنیم

رعایت این نکات ساده می تواند مواجهه با آلاینده ها را کاهش دهد. همچنین سعی شود در صورت امکان کمتر از این نوع مواد برای نظافت استفاده کنیم.

آلودگی ناشی از گرد و غبار و ریز گرد ها

راه های تبادل هوا در خانه علاوه بر این که می توانند کیفیت هوا را افزایش دهند و هوای تازه در گردش را جایگزین کند از طرفی خود باعث ورود برخی از آلودگی ها مانند ذرات و ریز گرد ها می گردند. ذرات علاوه بر ایجاد حساسیت های تنفسی و پوستی موجب مشکلات و بیماری های تنفسی می شود. نظافت و گردگیری موجب جلوگیری از انباشت این آلاینده در محیط می شود و از حرکت آن جلوگیری می کند. استفاده از جارو برقی برای نظافت در محل های استراحت و خواب راه حل مناسبی برای جمع آوری گرد و غبار است. باید گفت که به منظور جلوگیری از ورود این ترکیبات استفاده از تور های پنجره شاید آنچنان که باید موثر نباشد اما کمک کننده است. با توجه به اینکه راه حلی برای حذف گرد و غبار منازل وجود ندارد بهتر است با اطلاع از هشدار های وضعیت آلودگی هوای شهر ها برای جلوگیری از ورود ذرات گردوغبار تا جایی که امکان دارد، درها و پنجره‌ها را بسته نگاه داشت.

آلاینده های هوا در آشپزخانه و پخت و پز

در فرایند های طبخ غذا منابع تولید آلاینده متعددی وجود دارند؛ از شعله های اجاق گاز که تولید کننده گاز های دی اکسید کربن و مونوکسید کربن که حاصل از سوختن ناقص است تا فراورده هایی مانند دود، بخارات غذا، آلاینده های هوای ناسالم ناشی از حرارت دادن روغن، چربی و سایر مواد غذایی به خصوص در دماهای بالا تولید می شوند. با در نظر گرفتن مواردی که گفته شد امروزه تکنولوژی هود های آشپزخانه به این منظور در حال طراحی و گسترش است. برای انتخاب هود مناسب آشپزخانه باید علاوه بر شکل ظاهری، ویژگی های مربوط به کارایی آن در آلودگی زدایی را مدنظر قرار دهیم.

قدرت مکش هود آشپزخانه:

قدرت مکش حجم هوا توسط هود آشپزخانه که با واحد مترمکعب در ساعت ارزیابی می شود، حجم هوایی را نشان می دهد که هود آشپزخانه قادر است در بازه زمانی یک ساعت کشیده و به بیرون از فضای آشپزخانه منتقل نماید. اگر می خواهید بدانید برای آشپزخانه شما هود با چه قدرت مکشی مناسب است باید ابتدا حجم آشپزخانه را محاسبه نمایید. پس از محاسبه حجم آشپزخانه که از فرمول طول*عرض*ارتفاع پیروی می کند، باید هود یا هواکشی را انتخاب نمایید که طبق استانداردهای مهندسی دارای توانایی 15 بار تخلیه هوای آشپزخانه در هر ساعت را داشته باشد.

به عنوان مثال اگر ابعاد آشپزخانه شما 3 در 4 متر با ارتفاع 2.8 متر باشد با ضرب این سه عدد حجم آشپزخانه معادل 34 متر مکعب به دست می آید. با ضرب حجم آشپزخانه در عدد ثابت 15 رقم 510 مترمکعب در ساعت حاصل می شود که قدرت مکش مناسب هود برای آشپزخانه شما است. بر اساس این عدد و مشخصات هود های موجود در بازار، گزینه مناسب را انتخاب کنید.

فاصله دهانه هود از اجاق گاز:

به طور معمول هود باید 45 تا 75 سانتیمتر بالاتر از سطح گاز نصب شود. سعی کنید مجرای خروجی دارای حداقل فاصله تا بیرون و حداقل پیچ و تاب باشد تا تهویه بهتر انجام گیرد.

ابعاد هود:

انتخاب یک هود بزرگ لزوما به معنای داشتن بالاترین کارایی نیست. بنابراین بسیار مهم است که اندازه هود را با توجه به اندازه سطح گاز آشپزخانه خود انتخاب کنید.

معین نعمتی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت حرفه ای دانشکده بهداشت