سل یک بیماری عفونی واگیر می باشد که در سراسر جهان، سالانه موجب مرگ میلیون ها نفر می شود.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، این بیماری از سال های بسیار دور وجود داشته و از قدیم در کشور ما نیز شناخته شده بود. سل می تواند بیشتر اعضاء بدن را درگیر کند، اما ریه ها بیشتر به سل مبتلا می شوند. حدود یک سوم جمعیت جهان به میکروب سل آلوده بوده و در خطر ابتلاء به بیماری فعال سل قرار دارند. بیماری‌ سل توسط مایکوباکتریوم توبرکلوزیس(گاه مایکوباکتریوم بوویس و مایکوباکتریوم افریکانوم) ایجاد می‌شود.

این بیماری به دو شکل ریوی و خارج ریوی وجود دارد. شایع ترین شکل بیماری، سل ریوی بوده و به شدت مسری است. مهمترین علامت ابتلاء به سل ریوی، سرفه‌ی پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر است که معمولاً همراه خلط بوده و ممکن است با سایر علائم تنفسی (تنگی نفس، درد قفسه‌ی سینه یا پشت و خلط خونی) یا علائم عمومی و مشترک همراه باشد. علائم عمومی و مشترک در بیماری سل عبارتند از تب، کاهش اشتها، کاهش وزن، بی‌حالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی.

 سابقه‌ی تماس با بیمار خلط مثبت، به‌ویژه در کودکان و بالغین جوان، شک به سل را بیشتر تقویت می‌کند. عفونت سلی یا آلودگی به میکروب سل زمانی اتفاق می‌افتد که فرد باسیل سل را در بدنش حمل کند، اما تعداد باکتری‌ها کم بوده و در حالت خفته باشند. در این حالت این باکتری‌های خفته تحت کنترل سیستم دفاعی بدن هستند و باعث بیماری نمی‌شوند. بسیاری از مردم جهان به این عفونت دچار بوده و درعین‌حال سالم هستند.

 علائم بیماری در سل خارج ریوی، بستگی به عضو مبتلا دارد؛ درد قفسه سینه و تنگی نفس در سل پلور، بزرگی غدد لنفاوی در سل لنفاوی، درد و تورم در سل مفصلی، تغییر شکل استخوانی، سردرد، تب و سفتی گردن در مننژیت سلی، اختلالات ادراری و خون در ادرار در سل دستگاه ادراری، نازایی در سل اعضای تناسلی، از جمله نشانه های ابتلا به سل خارج ریوی به شمار می رود. سل خارج ریوی به ندرت به افراد دیگر انتقال می¬یابد. بیماران سل ریوی خلط مثبت به عنوان منابع پخش میکروب در جامعه هستند، بنابراین لازمه قطع زنجیره انتقال میکروب سل و مهم ترین راه پیشگیری از سل، شناسایی و درمان بیماران ریوی خلط مثبت به عنوان محور برنامه های مبارزه با سل است.

اقدامات کلی در درمان سل، شامل ارتقاء سطح بهداشت در جامعه و محیط زندگی افراد، آموزش بهداشت، وجود تهویه و نورکافی دراتاق بیماران، تغذیه مناسب، واکسیناسیون BCG  و درمان دارویی پیشگیرانه می باشد. برای تشخیص بیماری سل از روش های مختلفی مانند تهیه نمونه خلط، رادیوگرافی قفسه سینه و تست پوستی توبرکولین استفاده می شود.

اساس درمان در بیماری سل، درمان دارویی می باشد. داروهای ایزونیازید، ریفامپین، اتامبوتول، پیرازینامید و استرپتومایسین در درمان سل به کار می روند. عوارض داروهای ضد سل، سرگیجه، تهوع، تاری دید، عدم تعادل، زرد شدن سفیدی چشم‌ها، دل‌درد، وز وزگوش و استفراغ می باشد. در ایران، درمان بیماری سل، رایگان می باشد. دراکثر موارد خطر سرایت بیمای پس از دو هفته از آغاز درمان مؤثر از بین رفته و با تکمیل دوره درمان منبع عفونت زا از جامعه حذف خواهد شد؛ بنابر این شناسایی و درمان بیماران مسلول مسری اساسی ترین اقدام برای پیشگیری از گسترش بیماری محسوب می شود.

با اجرای درمان استاندارد کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم (DOTS) برای تمامی بیماران مبتلا به سل ریوی با اسمیر خلط مثبت (یعنی منابع انتشار بیماری) می توان از مصرف دارو توسط بیماران اطمینان حاصل کرد. خوشبختانه با وجود شبکه¬های بهداشتی درمانی این امکان وجود دارد که بیماران در نزدیک ترین مرکز ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی به محل اقامت، کار یا تحصیل خود به طور سرپایی تحت درمان با نظارت مستقیم قرار گیرند. مطالعات انجام شده در مناطق مختلف دنیا حاکی از آن است که با اجرای این طرح، میزان دستیابی به موفقیت درمانی معادل 90 تا 95 درصد و حتی بیشتر است.

تهیه کننده: مهناز زادانی فرد- کارشناس گروه بهداشت عمومی

 منبع: راهنمای کشوری مبارزه با سل، ویرایش دوم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، مهشید ناصحی و لیلا میرحقانی.

پایان خبر/

فریبا برزگری مدیر روابط عمومی دانشکده