شاید یکی از آسیب پذیرترین مراحل زندگی، زمان بین لقاح و تولد است که در طی آن محیط زیست ممکن اثرات فوق العاده فوری و ماندگاری بر سلامت داشته باشد. مدارک و شواهد نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض آلاینده های زیست محیطی می تواند باعث تولد نوزادان زودرس (قبل از هفته 37 حاملگی) و یا با وزن کم (کمتر از 2500 گرم)، و یا با برخی نواقص شود. این نوزادان اغلب شان در مراحل ابتدایی می میرند، و افرادی که زنده مانده اند ریسک بالایی از مشکلات مغزی، تنفسی و گوارشی در اوایل زندگیشان دارند. اثر مواجهه با آلاینده های زیست محیطی بر تکامل جنین ممکن وسیع باشد و همانطور که داده ها نشان می دهد، تأخیر در رشد و تکامل در دوران جنینی خطری برای بیماری های قلبی و دیابت در دوران بزرگسالی می باشد.

سموم موجود در هوا می تواند عملکرد ریوی و تکامل مغزی را مختل کند یا شرایط موجود مانند آسم را تشدید کند. نوزادان نارس ممکن مثلاً بعلت نارسایی ریوی در هنگام تولد آسیب پذیرتر باشند.

اوایل کودکی دوران حساسی برای ارگان هایی مثل مغز، ریه و سیستم ایمنی بدن محسوب می شود و آلودگی هوا بر روی عملکرد ریه و سیستم اعصاب تأثیرات سوء می گذارد.

در اولین سال زندگی، آلودگی هوا به شدت سیستم تنفسی کودک را تحت تأثیر قرار می دهد، به طوری که نوزادان 1 تا 3 ماهه که مقدار زیادی گاز منواکسیدکربن تنفس می کنند و نوزادان 4 تا 12 ماهه که در معرض سطوح بالایی از ذرات معلق کمتر از ده میکرون هستند، به شدت در خطر مرگ بر اثر بیماری های تنفسی قرار دارند. بعلاوه نوزادان در معرض غلظت بالای آلاینده دی اکسید نیتروژن، در خطر افزایش مرگ ناشی از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) بودند.

مطالعات نشان می دهد که مادرانی که در طول دوران بارداری در معرض سطوح بالایی از منواکسیدکربن و ذرات معلق بودند در معرض ریسک بالاتری از سقط جنین، زایمان زودرس، تولد کودک با وزن و نقص قلبی مادرزادی هستند. مطالعات انجام شده در سایر نقاط جهان نیز اثرات مشابهی از آلودگی هوا (بخصوص آلاینده های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق) بر روی جنین نشان می دهد، اما سقط جنین و تولد نوزاد با وزن کم به تازگی به آلاینده های ازن و دی اکسید نیتروژن نیز مرتبط شده است.زمان در معرض بودن و نوع آلاینده ممکن بر روی جنین اثرات مختلفی داشته باشد. زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم احتمالاً با قرار گرفتن در معرض سطوح بالای منواکسیدکربن و ذرات معلق در طی 3 ماهه اول و ماه آخر قبل از تولد هرتباط دارد. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در طی اوایل بارداری بخاطر ایجاد تداخل در رشد جنین توسط جفت و کاهش اکسیژن رسانی و مواد مغذی به جنین و در سه ماهه آخر برای افزایش وزن جنین مهم است.قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در طول دوره های خاصی از بارداری ممکن محرک التهاب و در نتیجه زایمان زودرس باشد. برخی از آسیب های قلبی وابسته به سطوح بالایی از منواکسیدکربن و احتمالاً ازن در طول ماه دوم باردرای یافت شده، زیرا ماه دوم مهم ترین دوره زمانی برای توسعه قلب جنین است.

برخی مطالعات نشان داده اند که هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (PAHs) مواد شیمیایی حاصل از احتراق سوخت های فسیلی مانند بنزین و دیزل، ممکن است منجر به برخی آسیب ها شوند. خروجی اگزوز خودرو حاوی سطح بالایی از ذرات بسیار کوچک یا ریز (UFP) هستند. هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای همراه این ذرات ریز به راحتی با استنشاق به ریه ها وارد می شوند. ذرات بسیار ریز از ریه وارد جریان خون می شوند و توسط جریان خون به سایر ارگان ها از جمله مغز و جفت می رسند. تحقیقات انجام شده بر روی موش ها نشان داده است که ذرات با اندازه های بسیار ریز (UFP) می توانند به جفت، کوریون و مایع آمنیوتیک منتقل شوند و درنتیجه منجر به التهاب و همچنین تحریک کننده دردهای زایمان زودرس شوند. PAHsنیز ممکن باعث تداخل در توسعه جفت و رشد جنین در اوایل دوران بارداری شود، اما مکانیسم این فرایندها نیازمند مطالعات بیشتر است.

تهیه کننده: علیرضا عباسی – کارشناس ارشد بهداشت محیط