مدرسه فضای اجتماعی خاصی است که آموزش و رشد شخصیت نوجوانان و جوانان با روش های آموزشی صحیح و مناسب، فضای فیزیکی مطلوب و محیط مساعد روانی پایه گذاری می شود.

کودکان و نوجوانان که آینده‌سازان کشور هستند؛ باید در همین مکان رشد  کنند و آموزش ببینند؛ هدف از بهداشت مدارس نیز تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت جسمانی و روانی دانش‌آموزان و درنهایت جامعه است. دانش‌آموزان باید بدانند چگونه از خود مراقبت کنند و چه اقداماتی برای سالم نگه‌داشتن اعضای بدن خود انجام دهند. بهداشت محیط چه نقشی در سلامت افراد جامعه دارد و تغذیه‌ی صحیح تا چه حد در سلامت جسمی و پیشرفت تحصیلی آن‌ها مؤثر است.

دانش آموزان قشر عظیم آسیب پذیر جامعه هستند که مراقبت بهداشتی آنان اگـــر چه از نظر تعیین و درجه بندی نیازها در جوامــع مختلف یکسان نیست؛ اما اساسا" برای همه دانـــــش آموزان مدارس صرف نظر از اختلافات نژاد، آب و هوا و منطقه جغرافیایی؛ مسائل همسان و نقطه نظرهای مشترکی وجود دارد به طوری که در اکثر کشـــــورهای جهان مراقبت های بهداشتی دانش آموزان و آموزش آن ها از اهم مسائل ویژه بهداشتی و مورد توجه است.

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، بهداشت مدارس عبارتست از مجموعه اقداماتی که به منظور تشخیص، تأمین و ارتقاء سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دانش آموزان و آن دسته از کارکنانی که به نحوی در ارتباط با دانش آموزان قرار دارند به اجرا در می آید.

ضرورت وجودی تشکیلات بهداشت مدارس ناشی از این واقعیت است که دانش آموزان اکثریت عظیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهنـد و بـه دلیل کامـل نشـدن مهارت هـا و شرایط سنـی، آسیب پذیر و در معرض ابتلا به بیماری های عفونی خطرناک، حوادث وسوانح می باشند، بنابـراین نیاز به توجه بیشتری در تأمین بهداشت و حفظ سلامت دارند که این امر در ارتقاء سطح بهداشت جامعه نقش اساسی خواهد داشت.               

مراقبت های بهداشتی در دوران مدرسه و مسائل مربوط به تربیت و بهداشت روان در کودکان دارای اهمیت خاص است که آگاهی معلمین از مسایل بهداشتی و تربیتی می تواند نقش عمده ای در پیشگیری از مشکلات این دوره داشته باشد.                                         

مدرسه به عنوان یک ساختار اجتماعی، برای آموزش، محیطی را فراهم می نماید که کودک در آن سال های حساس زندگی خود را سپری می کند. بهداشت مدارس از این نظر اهمیت دارد که کودکان پس از سن 6 سالگی قدم به مدرسه گذاشته و قسمت مهمی ازسال های زندگی خود را که مصادف با رشد جسمی و روانی آن هاست در مدرسه می گذرانند. بنابراین تأمین سلامت کودکان در واقع مکمل خدمات بهداشت مادران وکودکان است و  اهمیت آن تعداد زیاد کسانی هستند که از این طریق خدمت می گیرند، لذا هر نوع انحراف از حالت طبیعی و سلامت در این دوران باید در اولین فرصت کشف و درمان گردد. یکی از مواردی که باعث می شود تا بهداشت مدارس مورد توجه قرارگیرد ارتباط آن با بهداشت جوامع است بدین ترتیب که دانش آموز علاوه بر اینکه فردی از افراد جامعه کوچک مدرسه است، عضوی ازاعضای یک خانواده نیز می باشد که مجموع این خانواده ها در نهایت جامعه را تشکیل می دهد، لذا تأمین بهداشت و حفظ سلامتی دانش آموزان و شکل گرفتن عادات صحیح بهداشتی در مدرسه موجب انتشار اطلاعات و رفتارهای صحیح بهداشتی به خانواده ها و در نتیجه گسترش آن در جامعه می شود. بهداشت مدارس در سیاست بهداشتی و راهبرد کلی سرمایه گذاری های بهداشتی درمانی کشور و مجموعه برنامه های توسعه و رفاه اجتماعی جایگاه و اهمیت ویژه دارد زیرا مدرسه بعد از خانواده مهمترین نقش را در سلامت کودک دارد. دانش آموز در مدرسه علاوه بر یادگیری مهارت خواندن و نوشتن، اطلاعات، نگرش ها و رفتارهای جدید را می آموزد. همچنین هنوز بیماری های واگیردار، بیماری های مختلف چشم، دهان و دندان، اختلالات شنوایی، قلبی و عروقی، بیماری های انگلی، کمبودهای تغذیه های و بالاخره اختلالات رفتاری، سلامت دانش آموزان را تهدید می کند و موجب مشکلاتی در فراگیری و افت تحصیلی آن ها می شود و این درحالی است که شناخت به موقع و رفع مشکلات دانش آموزان، اقدامی مؤثر و سنجیده در بهبود سلامت و پیشرفت آموزش آنان خواهد بود. اگر  هر یک از نیازهای روانی، اجتماعی، فیزیولوژیک و یا آموزشی دانش آموزان به موقع تأمین نشود در دوره های بعدی زندگی جبران عوارض ایجاد شده امکان پذیر نیست و یا به دشواری جبران می شود

برخورداری دانش آموزان (در بعد فردی و اجتماعی) از امکانات بهداشتی و مراقبتی مناسب اثرات مطلوب بسیار دارد، از جمله نیروی درک آن ها را به حداکثر می رساند و با جلوگیری از افت ناموجه تحصیلی از اتلاف سرمایه های وسیع می کاهد

نقش اصلی برای تأمین، حفظ و ارتقا سلامت دانش آموزان را والدین بر عهده دارند و همگام با آنان مسئولین خدمات بهداشتی و درمانی بخصوص متولیان بهداشت مدارس در این وظیفه مهم سهیم می باشند؛ تا بتوانند با تشخیص سریع مشکلات جسمی و روانی دانش آموزان سعی نمایند تا آنچه که استعداد و قابلیت های دانش آموز را به مخاطره انداخته پیش بینی و بررسی کرده، اقدامات مناسب برای مرتفع شدن آن ها را انجام دهند.

سرمایه گذاری جوامع در امر سلامت و آموزش دانش آموزان امری زیر بنائی تلقی می گردد بنابراین برای رشد و توسعه یک نسل و بهبود و تکامل نسل بعد، راهکار اصولی آنست که برای بهداشت مدارس سرمایه گذاری مناسبی انجام شود.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی دانشکده بهداشت