حمایت اجتماعی مجموعه‌ای از تعاملات مثبت و کمک‌هایی است که فرد از سوی خانواده، دوستان، شریک زندگی یا حتی گروه‌های اجتماعی و خدمات حرفه‌ای دریافت می‌کند. این حمایت در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا تأثیر مستقیمی بر سلامت جسمی و روانی مادر و جنین دارد. حمایت اجتماعی می‌تواند در قالب‌های مختلف عاطفی، عملی، اطلاعاتی و ارزیابی ارائه شود و به مادر کمک کند با چالش‌های این دوران بهتر کنار بیاید.

یکی از مهم‌ترین اثرات حمایت اجتماعی در دوران بارداری، کاهش استرس و اضطراب است. این دوران با تغییرات جسمی و روانی بسیاری همراه است و داشتن یک شبکه حمایتی قوی می‌تواند فشارهای روانی ناشی از این تغییرات را کاهش دهد. همچنین، دریافت حمایت کافی می‌تواند به پیشگیری از افسردگی پیش از زایمان کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند مادرانی که حمایت عاطفی و عملی مناسبی از اطرافیان خود دریافت می‌کنند، کمتر در معرض افسردگی قرار می‌گیرند و احساس آرامش بیشتری دارند.

حمایت اجتماعی تأثیرات مثبتی نیز بر سلامت جسمانی مادر دارد. این حمایت می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن، کاهش فشار خون بالا و جلوگیری از مشکلات جسمی مرتبط با بارداری کمک کند. همچنین، فراهم کردن محیطی آرام و حمایت‌گرانه باعث می‌شود جنین رشد سالم‌تری داشته باشد و خطر زایمان زودرس کاهش یابد.

ابعاد حمایت اجتماعی متنوع هستند و هر یک به نوعی به مادران باردار کمک می‌کنند.

• حمایت عاطفی شامل محبت، همدلی و حضور احساسی اطرافیان است که حس امنیت و آرامش روانی مادر را تقویت می‌کند.
• حمایت عملی به کمک‌های روزمره مانند انجام کارهای منزل، تهیه غذا و مراقبت از دیگر فرزندان گفته می‌شود که فشار جسمی مادر را کاهش می‌دهد.
• حمایت اطلاعاتی نیز با ارائه اطلاعات علمی و مفید درباره تغذیه، ورزش و مراقبت‌های بارداری، مادر را در تصمیم‌گیری‌های بهتر یاری می‌دهد.
• در نهایت، حمایت ارزیابی شامل ارائه بازخوردهای مثبت و تأیید تصمیمات مادر است که اعتماد به نفس او را افزایش داده و حس توانمندی او را تقویت می‌کند.

برای تقویت حمایت اجتماعی در دوران بارداری، برقراری ارتباط بیشتر با خانواده و دوستان و شرکت در گروه‌های حمایتی مادران باردار بسیار مؤثر است. همچنین، استفاده از خدمات حرفه‌ای مشاوره سلامت می‌تواند به مادران کمک کند چالش‌های این دوران را بهتر مدیریت کنند.

در مجموع، حمایت اجتماعی در دوران بارداری تأثیر عمیقی بر تجربه این دوران و سلامت کلی مادر و جنین دارد. ایجاد محیطی حمایت‌گرانه و همدلانه می‌تواند این دوران را به تجربه‌ای مثبت و خاطره‌انگیز تبدیل کند.

نرگس مبشری دانشجوی دکترا آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت