در حال حاضر مفهوم ایمنی بیشتر برای صنایع و افراد شاغل در محیط های کاری مطرح است ولی مکان هایی در خانه و خارج برای کودکان وجود دارد که بالقوه خطرناک و آسیب زا هست. یکی از این مکان های پر اهمیت برای کودکان، پارک ها و مکان های بازی می باشند.

همان گونه که سلامت شاغلین در محیط های حرفه ای از دیدگاه ایمنی حائز اهمیت است سلامت و امنیت گروه های آسیب پذیر در محیط های عمومی و اجتماعی هم واجد اهمیت خاص است. در بین گروه های مذبور کودکان به دلایل عدیده ای باید از منظر سلامت و ایمنی مورد توجه و دقت قرار گیرند. شایان ذکر است که ایمنی و امنیت با عنایت به نظریه مازلو و هرم نیاز های بشر، از جمله نیازهای پایه و اولیه محسوب می شود. بی تردید ایمنی کودکان مستلزم ایمن سازی وسایل و تجهیزات بازی خواهد بود و ارزیابی عوامل موثر بر حوادث باید مورد توجه قرار گیرد.

با این حال آمار مربوط به حوادث ناشی از تجهیزات ناایمن پارک ها و فضاهای بازی، تهدیدی جدی برای سلامت کودکان تلقی می شود به طوری که کمیسیون ایمنی محصولات امریکا در سال 2000، گزارش  147 فوت کودکان زیر 15 سال را در ارتباط با وسایل زمین های بازی دریافت نمود. از طرفی اعلام شده که در هر 5/2 دقیقه، یک کودک در زمین های بازی دچار آسیب می شود.

در بسیاری از کشورها از جمله ایران، در رابطه با حوادث صنعتی، اثرات و علل بروز آنها مطالعات گسترده ای صورت گرفته است ولی به دلیل اینکه حوادث ناشی از تجهیزات بازی کودکان در پارک ها در منبع مشخص ثبت و نگهداری نمی شوند امکان استفاده از نتایج آنالیز حوادث بعد از وقوع آنها وجود ندارد.

پارک ها مکانی برای بازی و فعالیت کودکان هستند. ایمنی این محیط های اجتماعی در برنامه ریزی محیطی حائز اهمیت است. برای ارتقای ایمنی و سلامت کودکان باید شرایط با کیفیت و پایدار برای زمین های بازی و تجهیزات پارک فراهم شود. به طور کلی استانداردهای تجهیزات بازی توسط مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تدوین و منتشر می شود و به سازندگان ابلاغ و ملزم به طراحی وسایل بازی کودکان بر اساس به روزترین استانداردها می باشد. از آنجایی که شهرداری مسئولیت خرید، نصب و مدیریت پارک ها را بر عهده دارد، ملزم به خرید تجهیزات دارای گواهی استاندارد می باشد.

مشکلات ایمنی باعث نگرانی مادران از بازی کودکان شان در پارک ها شده است. ارتقاء سطح ایمنی و بهبود کیفیت تجهیزات مستلزم رعایت استانداردها و طراحی ارگونومیک این تجهیزات است. استاندارد سازی در سازمان ها، به یکسان سازی فرایندها و فعالیت ها کمک کرده و بستر قانونمندی را در کل سازمان، برای انجام کارها تدوین و اجرا می کند، همچنین هرگونه بهبودی در سازمان، نیز متکی بر وجود استانداردهای قابل اعتماد است. از طرفی ارتقاء سطح ایمنی تجهیزات بدون توجه به طراحی ارگونومیک و ابعاد آنتروپومتریک کودکان غیر ممکن است.

سرسره، تاب، الاکنلگ و محوطه سرسبز پارک، همه بچه ها را سر ذوق می آورد و حس بازیگوشی آنها را برمی انگیزد. ولی این سرسره های زنگ زده و زمین آسفالت و سیمانی پارک، گاهی سلامت کودکان را نشانه می رود. از مهم ترین خطرات در پارک بازی این است که کودکان از سرسره هایی بالا می روند که از قد و قواره آنها بلندتر است و برای آنها بیش از اندازه بلند است. این سرسره ها احتمال زمین خوردن کودکان را چند برابر افزایش می دهد. پارک ها، محل بازی و فعالیت کودکان است از این رو ایمن سازی این محیط ها که به نوعی یک محیط کار اجتماعی محسوب می شوند از الزامات برنامه ریزی های محیطی است.

سازمان جهانی بهداشت از جمله مواردی را که برای حصول شهر سالم مورد اشاره قرار داده است عبارتنداز محیط فیزیکی ایمن و سالم، کیفیت مطلوب محیطی و همچنین تامین نیازهای اولیه بشر.

بی شک با عنایت به رویکرد اخیر برای ارتقاء سطح ایمنی و سلامت کودکان، فراهم سازی شرایطی کیفی و پایدار برای محوطه های بازی پارکی ضرورت خواهد داشت. این مهم نیز در مرحله نخست مستلزم برقراری شرایط فیزیکی ایمن و ساخت و تجهیز محوطه های بازی، مبتنی بر اصول ایمنی و ارگونومی خواهد بود. ارتقاء سطح ایمنی و بهبود کیفیت تجهیزات مستلزم رعایت استانداردها و طراحی تجهیزات بر اساس اصول ایمنی و ارگونومیکی آنها است. بر همین اساس برای اولین بار در ایران، تجهیزات بازی کودکان بر اساس استانداردهای ملی و داده های آنتوپومتریک کودکان بررسی شد. تقریبا در تمام پارک های مورد بررسی عدم انطباق های مختلفی با استاندارد ملی وجود دارد.

بر اساس نتایج مطالعه حاضر، در استانداردهای ملی مربوط به تجهیزات بازی کودکان اندازه بسیاری از ابعاد تجهیزات ذکر نشده است و اندازه تعدادی محدودی از ابعاد که ذکر شده است نیز با مقدار بدست آمده از داده های آنتروپومتری تفاوت دارد. در هر صورت مقایسه طرح تجهیزات بازی کودکان که براساس استانداردهای ملی و داده های آنتروپومتریک کودکان ترسیم شده با وضعیت موجود در پارک های مورد بررسی نشان داد در بسیاری از ابعاد تفاوت عمده ای میان این دو وجود دارد که ممکن است در سقوط کودکان از ارتفاع نقش عمده ای داشته باشد بر این اساس نتایج مطالعه حاضر بر ممیزی ایمنی و ارتقاء سطح ایمنی تجهیزات بازی کودکان و همچنین طراحی ارگونومیک آنها پا فشاری دارد و ارتقاء سطح ایمنی تجهیزات بازی کودکان را به عنوان یک ضرورت بیان می کند.

 مجتبی امکانی دانشجوی دکترای گروه مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت