بیماری آلزایمر یا بیماری فراموشی، یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که در طی دوران بیماری، توانایی های ذهنی بیمار به تدریج تحلیل می رود. بیماری آلزایمر اولین بار در سال 1907 توسط روان پزشک و نوروپاتولوژیست آلمانی آلویس آلزایمر گزارش داده شد. در حال حاضر در جهان بیش از 50 میلیون نفر به بیماری آلزایمر مبتلا هستند و تا سال 2030 این تعداد به بیش از 65 میلیون نفر افزایش خواهد یافت. آلزایمر رایج ترین شکل زوال عقل است و بارزترین تظاهر زوال عقل، اختلال حافظه است. اختلال حافظه معمولا" به تدریج ایجاد شده و پیشرفت می کند. کاهش حافظه در ابتدا به وقایع و آموخته های اخیر محدود می شود ولی بتدریج خاطرات قدیمی هم آسیب می بینند. به مرور زمان توانایی های ذهنی دیگر فرد مانند تفکر، استدلال و قضاوت تحت تأثیر قرار می گیرد و فرد در انجام وظایف روزانه زندگی با مشکل مواجه می شود.

معمولا" روند آسیب مغز در این بیماری از حافظه کوتاه مدت شروع می شود و سپس با درگیر شدن قسمت های مختلف مغز، طیف وسیعی از نشانه های متفاوت ایجاد می شود که شامل:

• اختلالات شناختی: ضعف در حافظه و فراموش کردن مطالب اخیر، اختلال در زبان (بیان با درک کلمات)، اختلال در تفکر (بروز هذیان، آسیب در تفکر انتزاعی)، ناتوانی در قضاوت و استدلال، اختلال در جهت یابی و آگاهی به زمان و مکان، اختلال در تصمیم گیری و حل مسئله، اختلال در یادگیری مطالب جدید، کاهش تمرکز، اختلال خواندن، نوشتن و محاسبه
• اختلالات خلقی روانی: آشفتگی و بی ثباتی خلق و تحریک پذیری، ترس، اضطراب و افسردگی، ضعف تدریجی عواطف، از دست دادن لذت ها و علایق گذشته، شکاکی، سوء ظن، بدبینی و بی اعتمادی، بی خوابی و آشفتگی خواب، خندیدن و گریستن یک باره و بی دلیل
• اختلالات رفتاری: رفتار آشتفته و غیرقابل پیش بینی، بی قراری و پرسه زدن بی هدف، سرگردانی و خارج شدن از منزل و گم شدن، پرخاشگری و رفتار تهاجمی، لجبازی و مخالفت ورزی، وابستگی شدید به مراقب، غروب زدگی (افزایش بی قراری در هنگام غروب)، بروز رفتارهای وسواس گونه، تکرار یک رفتار یا بیان یک عبارت به شکل مکرر، اختلال در رفتارهای جنسی، تغییر تدریجی شخصیت فرد مبتلا، مخفی و انبار کردن وسایل یا خوراکی ها، کاهش تعادل فیزیکی و مهارت های حرکتی در راه رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و استحمام.

عوامل خطر ابتلا به بیماری آلزایمر

• سن بالا (شیوع بیماری با بالا رفتن سن به طور معنی داری افزایش می یابد و پس از سن 65 سالگی، هر 5 سال شیوع دو برابر می شود).
• سابقه خانوادگی و سطح تحصیلات پایین
• سکته مغزی و سابقه ضربه شدید به سر
• چاقی
• دیابت
• چربی خون و فشارخون بالا
• بیماری های عروق کرونر
• کمبود فعالیت های فکری، بدنی و ورزشی
• کمبود ویتامین D و اسید فولیک
• سابقه افسردگی
• استرس های روانی و اجتماعی مانند فوت همسر و بازنشستگی
• افزایش کلسترول خون
• مصرف دخانیات
• سموم موجود در محیط زیست

تشخیص بیماری آلزایمر

تشخیص این بیماری توسط پزشک و با بررسی تاریخچه سلامت بیمار، انجام برخی معاینات جسمی و روانی، تست های آزمایشگاهی، تصویربرداری از مغز مانند سی تی اسکن و ام آر آی مغز، همچنین آزمون های روانشناسی انجام می شود.

پیشگیری از بیماری آلزایمر

با توجه به این که عوامل خطر بیماری های قلبی (مانند دیابت، فشارخون بالا، چاقی، کم تحرکی و سیگار) می توانند زمینه ساز ابتلا به آلزایمر نیز باشند؛ هر چه خطر ابتلا به بیماری های قلبی در فرد کاهش یابد، خطر ابتلا به بیماری آلزایمر نیز کمتر خواهد شد. داشتن برنامه ی ورزشی مناسب، انجام فعالیت های تحریک کننده ذهن مانند مطالعه، بازی های فکری، حل کردن جدول، رژیم غذایی غنی از مواد آنتی اکسیدان با مقدار زیادی سبزی و میوه، مغزهای خوراکی، ماهی مانند ماهی آزاد که مقادیر زیادی اسیدهای چرب امگا 3 دارد، کنترل وزن، استرس و نگرانی، خودداری از مصرف سیگار و دخانیات می تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را کمتر کند. امروزه هدف محققانی که در این حوزه کار می کنند، به طور عمده دستیابی به راه های موثر برای پیشگیری از بروز این بیماری است.

درمان بیماری آلزایمر

تاکنون هیچ روش درمانی موثر و یا داروی درمانی قطعی برای بیماری آلزایمر شناخته نشده است؛ چون مرگ سلول های مغزی

قابل برگشت نیست. اما مداخلات درمانی وجود دارد که می تواند زندگی با بیماری آلزایمر را برای افراد آسان تر نماید.

دکتر لیلا مرادی دکترای آموزش بهداشت و ارتقای سلامت