بیماری سالک

بیماری سالک یا لیشمانیوز پوستی از مهمترین بیماری های پوستی مشترک یا قابل انتقال از حیوان به انسان است.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، در این بیماری زخم هایی بر روی نقاط مختلف بدن (بخصوص صورت ،دست و پا) ایجاد می شود که علاوه بر نیاز به درمان طولانی مدت - در بعضی موارد حدود یک سال - از عوارض آن  به جا ماندن یک جوشگاه دایمی و فرو رفته پس از بهبودی میباشد،که وجود این جوشگاه در ناحیه صورت بخصوص در دختر خانم ها به زیبایی فرد لطمه می زند.

ناقل بیماری:

ناقل سالک ، پشه ریزی بنام پشه  خاکی(فلبوتوموس) می باشد که  از طریق گزش و خونخواری  انگل بیماری را انتقال می دهد.

مشخصات و عادات رفتاری پشه خاکی :

1.       پشه خاکی به رنگ زرد کم رنگ(خاکی رنگ) و خیلی ریز به اندازه 2-3 میلی متر می باشد و موقع استراحت بال های خود را به صورت عدد7 نگه می دارد.

2.       جهشی پرواز می کندو پشه خاکی در تمام طول سال فعال بوده ولی بیشترین فعالیت آن  از اردیبهشت تا شهریور ماه می باشد

3.       پشه خاکی هنگام غروب آفتاب از پناهگاه خود بیرون آمده و شروع به گزش و خونخواری می نماید و فعالیت آن تا صبح ادامه دارد اما بیشترین فعالیت آن در نیمه  اول شب(هنگام غروب آفتاب) می باشد.

4.       پشه خاکی ،  موقع روز در پناهگاه های تاریک،گرم و نسبتا مرطوب مانند زیر زمین منازل و شکاف های عمقی دیوارها، داخل درز های سقفی چوبی، پشت کمد ها،قاب عکس ها و سایر اشیا ثابت در خانه و بیرون از منزل، اصطبل ها، اطراف توده های زباله ، کود های حیوانی و سایر انباشت های پس مانده های منازل، اماکن متروکه، لانه جوندگان و غار ها استراحت می کنند.

5.       پشه خاکی معمولا قسمت هایی از بدن که بدون  پوشش هستند را مورد گزش قرار می دهد و در نتیجه بیشترین زخم هایی که ایجاد می شود در نقاط باز بدن (دست,پا و صورت) می باشد.

مخزن بیماری:

مخزن بیماری بعضی جوندگان وحشی و انواع سگ سانان و می باشندکه موش صحرایی و  سگ  از مهم ترین مخازن سالک به شمار می روند.

چگونه به بیماری مبتلا می شویم :

پشه خاکی هنگام غروب آفتاب برای تغذیه وارد محیط شده و ضمن گزش و خونخواری از مخزن آلوده مثل (موش، سگ و یا انسان بیمار) تعدادی انگل لیشمانیا را وارد بدن خود می نماید. انگل لیشمانیا در بدن پشه خاکی  در طی 4تا 18 روز تکثیر و تغییر شکل یافته و پشه خاکی تبدیل به پشه خاکی آلوده شده و چنانچه ، انسان در معرض گزش پشه خاکی آلوده قرار گیرد ، عامل بیماری به انسان  سالم منتقل خواهد شد.

هنگامی که پشه خاکی آلوده یک فرد را مورد گزش قرار می دهد زمانی حدود چند هفته تا چند ماه و گاهی یک تا دو سال طول می کشد و به همین دلیل است که اکثر گزش های پشه خاکی در بهار و تابستان اتفاق می افتد ولی ما زخم های بیماری سالک را در اواخر تابستان و پاییز و گاهی زمستان شاهد هستیم که به این مدت دوره نهفتگی بیماری گویند.

علایم و نشانه های بیماری سالک:

بعد از دوره نهفتگی ،زخم ابتدا به صورت  یک برجستگی کوچک و قرمز رنگی در محل گزش پشه ظاهر می شود که معمولا بدون درد است و در اثر فشار محو نمی شود و ممکن است کمی خارش داشته باشد.

پس از گذشت چند هته تا چند ماه ضایعه بتدریج بزرگتر شده و بصورت یک زخم در می آید.

در پاره ای مواقع ممکن است زخم ها دچار عفونت ثانویه  میکروبی و قارچی شده و موجب وخامت بیماری گردد که علت آن می تواند دیر مراجعه کردن بیمار جهت درمان  و یا درمان های خود سرانه باشد.

راههای  پیشگیری از بیماری سالک:

      عوامل محیطی

o        جمع آوری و دفن بهداشتی مستمر زباله از محیط زندگی

o        جمع آوری و دفن فضولات و کود های حیوانی از محل زندگی انسان و دام

o        بهسازی و ترمیم شکاف ها و درز های دیوار ها در مناطق مسکونی انسان و دام

o        تخریب و تسطیح اماکن مخروبه

o        جلو گیری از انباشتن نخاله های ساختمانی در هنگام ساختمان سازی  و جمع آوری سریع آن ها

o        بهسازی(آسفالت یا ...) کوچه ها و خیابان های خاکی

عوامل مریوط به ناقل:

o        استفاده از پشه بند با سوراخ های ریز یا استفاده از پشه بند آغشته به سم همزمان با غروب آفتاب

o        استفاده از پماد های دور کننده حشرات به هنگام کار و خواب

o        دوری از محل زندگی پشه خاکی و مناطق آلوده  به سالک به ویژه هنگام غروب آفتاب به بعد

o        استفاده از وسایل خنک کننده مانند کولر و پنکه

o        استفاده از لباس های پوشیده در هنگام شب

o        نصب توری فلزی با منافذ ریز به درب و پنجره ها

عوامل مربوط به مخزن:

o        مبارزه با جوندگان از جمله موش های صحرایی از طریق جونده کشی

o        اتلاف و معدوم کردن سگ های ولگرد

o        درمان سریع و صحیح بیماران

o        پوشاندن زخم های بیماران  با گاز استریل به منظور پیشگیری از انتقال بیماری/ ف.برزگری

دکتر ابوذر سلطانی عضو هیات علمی گروه بیولوژی و کنترل ناقلین دانشکده بهداشت