دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز
بیماری هاری را بهتر بشناسیم
هاری یکی از انواع بیماری های عفونی است که در تمام حیوانات خونگرم از جمله انسان می‌تواند بیماری ایجاد کند. ویروس از بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن شده و در ماهیچه ها به سمت اعصاب انتهایی رفته و شروع به تکثیر می‌نماید. دوره نهفتگی بیماری در انسان معمولا بین ۲ تا ۸ هفته است ولی کمتر از ۵ روز و تا یک سال هم می‌تواند باشد. در صورت ابتلای انسان به بیماری بعد از طی دوره کمون (نهفتگی) علائم اولیه به صورت خستگی، بی اشتهایی، بی‌قراری، انداختن آب دهان، گاهی سوزش و خارش در محل گزیدگی بروز می نماید. در مرحله تحریک‌پذیری علائم بی‌قراری، خروج کف از دهان، احساس خستگی، ترس از نور و ریزش اشک از چشم بروز می‌کند. انسان هار به طور کلی نسبت به تمام محرک های فیزیکی، شیمیایی، حسی و بویایی عکس العمل شدید نشان می دهد ولی این عکس العمل ها و رفتار های تهاجمی 1 تا 5 دقیقه بیشتر طول نکشیده و در فواصل پیدایش آن ها بیمار خسته و کوفته، آرام و بیحال می افتد. بیمار به تدریج با افزایش و تشدید انقباضات عضلانی و نخوردن غذا و نیاشامیدن آب ناتوان و فرسوده شده و سپس وارد مرحله اغما می شود و نهایتا" در اثر انقباضات شدید عضله قلب و بالاخره فلج دستگاه تنفسی فوت می نماید.
در سگ و گربه ۳ تا ۱۰ روز قبل از بروز علائم بالینی، ویروس در بزاق حیوان وجود دارد و می‌تواند بیماری را انتقال دهد.
پس از طی دوره نهفتگی اولین علامت بیماری تغییر در رفتار و عادات حیوان می‌باشد؛ به گونه ای که حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس می گیرد و به گوشه ای پناه می برد و یا در بیشتر مواقع مضطرب و کم کم به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوانی که سر راه او باشد حمله می کند. همچنین غذای خود را به خوبی نمی‌خورد، به تدریج اندام هایش فلج می‌شود و پریشان و مضطرب می‌گردد؛ دهانش باز و کف از آن خارج می‌شود، از آب و نور می‌ترسد و به علت عدم امکان بلع بر اثر گرسنگی، تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی می میرد.
در صورتی که شخصی مورد حیوان گزیدگی قرار گرفت باید آرامش خود را حفظ کرده ولی گاز گرفتگی را نادیده نگیرد. زخم را به طور کامل با آب و صابون شسته و بلافاصله به مرکز بهداشتی درمانی یا خانه بهداشت مراجعه کند. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم و ساخت واکسن بیماری های مختلف، هاری قابل پیشگیری می باشد.
در صورت امکان حیوان را به دام انداخته و یا اگر این امکان وجود ندارد رنگ، اندازه و ظاهر و … او به خاطر سپرده تا شناسایی شود. در صورتی که کشتن حیوان ضروری باشد، باید بدون آسیب رساندن به سر، این کار انجام شود؛ به این دلیل که برای تشخیص و آزمایشات به سر حیوان نیاز است.
مهم ترین راه انتقال هاری به انسان گاز گرفته شدن توسط حیوان هار است، بنابراین با لمس، نوازش، لیس زدن پوست سالم انسان توسط حیوان، بوسیدن حیوان و ...، امکان انتقال هاری وجود نخواهد داشت. حتی اگر حیوانی شما را گاز گرفت، تنها در صورتی احتمال ابتلا به هاری وجود دارد که حیوان حامل ویروس هاری بوده و ویروس به سیستم عصبی و بزاق حیوان وارد شده باشد. بنابراین هر گاز گرفتگی به معنی انتقال بیماری هاری نیست با این حال اقدامات درمانی و پیشگیرانه پس از گاز گرفته شدن ضروری است.
برای درمان باید برای اولین بار یک دوز ایمونوگلوبولین هاری انسانی به فرد تزریق شود. سپس باید طبق دستورالعمل واکسن هاری را دریافت کند.
تمام افرادی که توسط حیوان مورد گزش قرار می‌گیرند باید آن را مشکوک به هاری تلقی کنند و اقدامات لازم را انجام دهند تا زمانی که خلاف آن ثابت شود و موضوع از نظر هاری منتفی گردد، همچنین باید برای احتیاط، واکسن هاری را نیز دریافت کند.
ژاله راستی عمادابادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی
نظر دهید