المان های شهری به مجموعه ای از عناصر و ویژگی های ساختاری گفته می شود که به خصوصیات فرهنگی و تاریخی شهر ها تجسم می بخشد. المان ها و عناصر شهری شامل ساخت و سازها و زیر ساخت ها مثل ساختمان ها، خیابان ها، مترو و پل ها، همچنین دکوراسیون شهری شامل مجسمه ها، میدان ها، یادبودها و موارد دیگر می شود. عناصر شهری می توانند به ویزگی های سیاسی و ایدئولوژیک نیز اشاره داشته باشند که شخصیت و هویت برخی جوامع را شکل می دهد.

امروزه فضاهای عمومی شهری بستر رشد و تکامل جامعه شهری می باشد. از این رو وجود کیفیت و رضایت مندی مردم امری ضروری و انکار ناپذیر در توسعه پایدار فضای شهری به شمار می رود و عدم توجه به آن تهدیداتی را در عرصه زندگی شهری به وجود می آورد. شرایط نامناسب فضاهای عمومی شهری، زندگی شهر نشینی را در ابعاد جسمی و روانی، تهدید می کند. درچنین شرایطی اتخاذ رویکردهای نوین برنامه ریزی و طراحی محیط برای ارتقا سلامت محیطی شهروندان ضروری است.

طراحی فضاهای عمومی باز در محله ها، متناسب با سلامت روانی و فیزیکی شهروندان یکی از اهداف طراحی شهری پایدار به شمارمی رود که درسال های اخیر در بسیاری از کشورها گسترش زیادی داشته و آسایش روانی، شادکامی، سلامت و ایمنی شهروندان از نتایج چنین رویکردی بوده است. در واقع ایجاد فضاهای اجتماعی یکی از شیوه های افزایش ارتباطات غیررسمی و نشاط اجتماعی در فضاهای محله ای است. به این ترتیب دسترسی به فضاهای سبز و مشارکت در حفظ و نگه داشت آن فضا به شکل گیری مناسبات وپیوند های اجتماعی قوی میان ساکنان وارتقای سلامت روانی افراد کمک  می کند.

سازمان بهداشت جهانی برای تأمین سلامت انسان علاوه بر ایمن سازی افراد در برابر بیماری ها، ارتقا کیفیت محیط زندگی را تعیین کننده دانسته است. فضاهای شهری با کیفیت بالا، بستر تعاملات اجتماعی و ظهور مهارت ها وتوانایی های فردی را فراهم کرده و جاذب مردم، کار و حرفه های مختلف، حتی حیات وحش و پرندگان در مقیاس های خرد وکلان  هستند. از سوی دیگر فضاهای با کیفیت پایین، وضعیت اجتماعی ضعیف، نزول کیفیت محیطی و اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.

رویکرد طراحی محلات شهری پایدار ازطریق بررسی و ارتقای کیفیت فضاهای شهری و نواحی مسکونی می تواند به ارتقای سلامت روانی عمومی شهروندان منجرشود. براین اساس بررسی فضاهای باز و سبز محلی، برنامه ریزی فضاهای شهری پیاده، ایجاد محلات متراکم با کاربری های مختلط مسکونی، تجاری و اداری، افزایش دسترسی فیزیکی و بصری ساکنان به طبیعت از طریق طراحی طبیعت گرا، ایجاد فرصت های فرهنگی اجتماعی و تجاری تفریحی درمحله، کاهش وابستگی زندگی شهری به اتومبیل از طریق تجهیز محلات به خدمات عمومی نظیر مدارس محله ای، توسعه شبکه حمل و نقل بین محله ای و ارتقای کیفیت فضاهای جمعی درمراکز محلی، متناسب باگروه های جمعیتی استفاده کننده، از راهبردهای پایدار برای ارتقای سلامت در محیط شهری شناخته شده است. بدیهی است که افزایش کارآیی فضاهای عمومی شهری و استفاده بیشتر شهروندان از این امکانات به ترویج وگسترش فعالیت فیزیکی، شادکامی و سرزندگی شهروندان منجرخواهد شد.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی