تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (Crimean-Congo hemorrhagic fever به اختصار CCHF) یک تب خونریزی دهنده و یک بیماری ویروسی که توسط کنه ها منتقل می‌شود و از طریق نیش کنه‌های آلوده و تماس مستقیم با خون یا بافت‌های انسان و دام آلوده به انسان منتقل می‌شود.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، شیوع CCHF تهدیدی برای خدمات بهداشتی عمومی است زیرا ویروس می تواند منجر به همه‌گیری شود و نسبت مرگ و میر بالایی دارد (10-40%)، پیشگیری و درمان آن دشوار است و شیوع بیمارستانی آن نیز بسیار بالا است. CCHF در تمام آفریقا، بالکان، خاورمیانه و آسیا به صورت بیماری بومی است. عراق یکی از کشورهای مدیترانه شرقی است که CCHF در آن بومی است.

این بیماری اولین بار در سال 1944 در کریمه اوکراین دیده شد و نام تب خونریزی دهنده کریمه برای آن انتخاب شد. در سال 1969 مشخص شد که عامل بیماری زای تب خونریزی دهنده کریمه مشابه همان عامل بیماری که در کنگو شناسایی شد. از این رو با توجه به مشابهت نشانه‌ها در هر دو مکان، پیوند این دو نام مکان منجر به نام فعلی بیماری و ویروس شد.

علائم تب کریمه کنگو  

پس از عفونت توسط گزش کنه، دوره نهفته تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) معمولاً 3 -1 روز و حداکثر 9 روز است. پس از تماس با خون یا بافت های آلوده، دوره کمون معمولاً 5 تا 6 روز و حداکثر 13 روز است.

شروع علائم ناگهانی همراه با تب، درد عضلانی، سرگیجه، گردن درد، کمردرد، سردرد، چشم درد و فتوفوبیا (حساسیت به نور) است. ممکن است در ابتدای بیماری حالت تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم و گلودرد سپس ممکن است نوسانات خلقی شدید وجود داشته باشد. پس از 4-2 روز، بی‌قراری که ممکن است با خواب‌آلودگی، افسردگی و بی‌حالی جایگزین شود و درد شکم ممکن است با هپاتومگالی (بزرگ شدن کبد) همراه شود.

سایر علائم بالینی عبارتند از ضربان قلب سریع، بزرگ شدن غدد لنفاوی و بثورات ناشی از خونریزی در پوست در سطوح داخلی مخاطی مانند دهان و گلو و روی پوست. بثورات پوستی ممکن است جای خود را به بثورات بزرگتری به شکل خون مردگی زیرپوستی و سایر پدیده های خونریزی دهنده بدهد. معمولاً شواهدی از هپاتیت (زردی و  یرقان) وجود دارد و بیمارانی که شدت بیماری در آنها زیاد است ممکن است از روز پنجم بیماری دچار نارسایی سریع کلیه، کبد یا نارسایی ریوی شوند.

درمان بیماری                                

مراقبت های عمومی همراه با درمان علائم توسط پزشک، رویکرد اصلی برای مدیریت تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) در افراد است. با تجویز پزشک داروی ضد ویروسی ریباویرین برای درمان عفونت CCHF به دو شکل خوراکی و وریدی استفاده می شود. میزان مرگ و میر ناشی از CCHF در هفته دوم بیماری رخ می دهد. در بیمارانی که بهبود می یابند، بهبود عموماً از روز نهم یا دهم پس از شروع بیماری آغاز می شود.

اما چگونه می‌توان از ابتلا به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF)پیشگیری کرد؟ 

ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در حیوانات و کنه ها

میزبان ویروس CCHF شامل طیف گسترده‌ای از حیوانات وحشی و اهلی مانند گاو، گوسفند و بز می باشد. بسیاری از پرندگان به عفونت مقاوم هستند، اما شترمرغ ها حساس هستند و ممکن است شیوع بالایی از عفونت را در مناطق بومی نشان دهند. هیچ بیماری ظاهری در این حیوانات وجود ندارد.

حیوانات با نیش کنه‌های آلوده به ویروس آلوده می‌شوند و ویروس حدود یک هفته پس از عفونت در جریان خون آنها باقی می‌ماند و به چرخه کنه-حیوان-کنه اجازه می‌دهد با نیش زدن کنه دیگری ادامه یابد. کنه‌های جنس Hyalomma ناقل اصلی هستند.

راه انتقال           

مخزن و ناقل ویروس در طبیعت، اصولاً کنه‌ها هستند و گاو، گوسفند، بز به عنوان ناقل شناخته می‌شوند. اما انواع پرندگان به جز شتر مرغ در برابر این بیماری مقاوم هستند.  ویروس CCHF که یا از طریق نیش کنه یا از طریق تماس با خون یا بافت حیوان آلوده در حین و بلافاصله پس از کشتار به افراد منتقل می شود. اکثر موارد در افراد فعال در صنعت دام مانند کارگران کشاورزی، کارگران کشتارگاه ها و دامپزشکان رخ داده است.

انتقال از انسان به انسان می تواند در نتیجه تماس نزدیک با خون، ترشحات، اندام ها یا سایر مایعات بدن افراد آلوده رخ دهد. عفونت های بیمارستانی نیز می تواند به دلیل استریل کردن نادرست تجهیزات پزشکی، استفاده مجدد از سر سوزن ها و آلودگی تجهیزات پزشکی رخ دهد.

 

کاهش خطر ابتلا به عفونت در افراد   

پیشگیری یا کنترل عفونت CCHF در حیوانات و کنه ها دشوار است زیرا چرخه کنه-حیوان-کنه وجود دارد و عفونت در حیوانات اهلی معمولاً آشکار نیست. ناقل های کنه متعدد و گسترده هستند، کنترل کنه با کنه کش ها (مواد شیمیایی برای از بین بردن کنه ها) یک گزینه است.

در حال حاضر هیچ واکسن ایمن و موثری به طور گسترده برای استفاده انسان در دسترس نیست.

در غیاب واکسن، تنها راه کاهش عفونت در افراد، افزایش آگاهی از عوامل خطر و آموزش افراد در مورد اقداماتی است که می توانند برای کاهش مواجهه با ویروس انجام دهند.

توصیه های بهداشت عمومی باید بر چندین جنبه متمرکز باشد.

1- کاهش خطر انتقال بیماری از کنه به انسان:

پوشیدن لباس مناسب و محافظ (آستین بلند، شلوار بلند)؛

پوشیدن لباس های رنگ روشن (تا به راحتی کنه روی لباس را تشخیص دهید.)

از مواد شیمیایی تایید شده برای کشتن کنه های روی لباس استفاده کنید.

استفاده از مواد دافع کنه روی پوست و لباس؛

بررسی منظم لباس و پوست از نظر وجود کنه ( اگر پیدا شد، آنها را با خیال راحت حذف کنید.)

تلاش برای از بین بردن یا کنترل هجوم کنه ها به حیوانات در اصطبل ها، طویله ها و انبارها و مناطقی که کنه‌ها فراوان هستند و فصل‌هایی که بیشتر فعال هستند اجتناب کنید.

2- کاهش خطر انتقال بیماری از حیوان به انسان:

هنگام دست زدن به حیوانات یا بافت های آنها در مناطق بومی، به ویژه در هنگام قصابی و کشتار در کشتارگاه ها یا در خانه، از دستکش و سایر لباس های محافظ استفاده کنید.

حیوانات را قبل از ورود به کشتارگاه قرنطینه کنید یا دو هفته قبل از کشتار حیوانات با آفت کش ها درمان کنید.

3- کاهش خطر انتقال بیماری از انسان به انسان در جامعه:

اجتناب از تماس فیزیکی نزدیک با افراد آلوده به CCHF؛

هنگام مراقبت از افراد بیمار از دستکش و تجهیزات حفاظتی استفاده کنید.

پس از مراقبت یا ملاقات با افراد بیمار، دست ها را به طور مرتب بشویید.

4- کنترل عفونت در محیط های مراقبت بهداشتی

کارکنان مراقبت‌های بهداشتی که از بیماران مشکوک یا تایید شده CCHF مراقبت می‌کنند، باید اقدامات احتیاطی استاندارد کنترل عفونت را اجرا کنند. این موارد شامل بهداشت اولیه دست، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، روش های تزریق ایمن و روش های دفن ایمن است.

نمونه های گرفته شده از افراد مشکوک به CCHF باید توسط کارکنان آموزش دیده‌ای که در آزمایشگاه های مجهز کار می کنند، نگهداری شود.

توصیه سازمان جهانی بهداشت (WHO)

بر اهمیت حفظ نظارت قوی CCHF، ظرفیت تشخیصی و فعالیت‌های واکنش به شیوع بیماری توسط همه کشورهای عضو تأکید می‌کند. WHO کاهش خطر انتقال کنه به انسان، حیوان به انسان و انسان به انسان را با

(1) اجرای اقدامات پیشگیرانه مربوطه در طی مراحل کشتار، قصابی و معدوم کردن

(2) قرنطینه کردن حیوانات قبل از ورود به کشتارگاه‌ها را توصیه می‌کند.

(3) اطمینان از اینکه کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اقدامات کنترلی پیشگیری از عفونت را اجرا می‌کنند.

حقایق کلیدی

§         ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) باعث شیوع شدید تب خونریزی دهنده ویروسی می شود.

§         میزان مرگ و میر طغیان CCHF تا 40٪ است.

§         این ویروس در درجه اول از کنه ها و دام ها به مردم منتقل می شود. انتقال از انسان به انسان می تواند در نتیجه تماس نزدیک با خون، ترشحات، اندام یا سایر مایعات بدن افراد آلوده رخ دهد.

§         CCHF در آفریقا، بالکان، خاورمیانه و آسیا یک بیماری بومی است.

§         هیچ واکسنی برای افراد و حیوانات وجود ندارد. /برزگری

دکتر محمدحسین کاوه عضو هیات علمی گروه ارتقا سلامت و آموزش بهداشت دانشکده بهداشت