یکی از بیماری هایی که در سطح دنیا و در کشور ما سلامتی خانم ها را به خطر می اندازد، سرطان سینه می باشد. یکی از خبرهای نگران کننده این است که بنا بر اعلام انجمن جراحان عمومی ایران سن ابتلا به سرطان پستان در ایران کاهش یافته و در سال های اخیر مواردی از ابتلای زنان جوان زیر 30 سال به سرطان ثبت شده است. سن ابتلا به سرطان سینه در ایران 5 سال پایین تر از سطح جهانی است. امروزه پیشرفت های زیادی در زمینه ی تشخیص زودرس و درمان این بیماری صورت گرفته اما متاسفانه علیرغم این پیشرفت ها، آگاهی ناکافی در مورد سرطان سینه و در مواردی، ترس از آن سبب عدم مراجعه خانم ها برای تشخیص به موقع بیماری و درمان آن می شود. سرطان پستان، ناشی از رشد سلول های غیرطبیعی در پستان است که منجر به ایجاد توده یا اصطلاحا" غده در این عضو می شود که می تواند به سایر قسمت های بدن گسترش پیدا کند.

عوامل خطر ابتلا به سرطان پستان:

• بالا رفتن سن
• سابقه ی ابتلای قبلی به سرطان در یک پستان
• سابقه ی ابتلا فامیلی به سرطان پستان (خواهر، مادر، دختر، عمه، خاله) به خصوص اگر بیماری آن ها در دو پستان باشد یا قبل از یائسگی بروز کرده باشد
• زنانی که بچه دار نشده اند یا پس از 30 سالگی بچه دار شده اند
• شروع عادت ماهیانه در سنین کم (کمتر از 12 سال) و یائسگی در سنین زیاد (بیشتر از 55 سال)
• چاقی و مصرف زیاد چربی
• سابقه ی ابتلای قبلی به سرطان در سایر قسمت های بدن مانند سرطان رحم، تخمدان، روده های بزرگ و ...)
• سابقه ی وجود بیماری های خوش خیم پستان
• مصرف الکل و تماس با اشعه

علائم سرطان پستان:

سرطان پستان به صورت یک توده منفرد و یک طرفه می تواند در هر قسمتی از پستان به وجود آید؛ اما شایع ترین محل آن ربع فوقانی خارجی پستان است که بیشترین حجم از بافت پستانی را در خود جای داده است. توده معمولا" بدون درد، غیرحساس، سفت، بدشکل و غیرمتحرک بوده (در بعضی از زنان هیچ علامتی نداشته و هیچ توده ای لمس نمی شود، اما ماموگرافی غیرطبیعی دارند). در موارد پیشرفته ممکن است نوک سینه فرو رفته و پوست آن مثل پرتقال شده و یا ترشحات غیرعادی (خون آلود) از نوک پستان خارج شود.

تشخیص سرطان پستان:

سه روش شناخته شده برای تشخیص زودرس سرطان پستان وجود دارد که از جمله:

• خودآزمایی پستان
• معاینه پستان توسط پزشک
• روش های تصویربرداری (ماموگرافی و سونوگرافی)

آموزش خودآزمایی پستان در بیشتر موارد به کشف زودرس توده و در نتیجه تشخیص، پیگیری و درمان به موقع منجر خواهد شد و از پیشرفت بیماری به سمت بدخیمی جلوگیری می شود. معاینات باید به صورت ماهانه انجام شود و در صورت لمس توده یا احساس هرگونه حالت غیرطبیعی به نزدیک ترین مرکز خدمات جامع سلامت مراجعه شود.

روش های درمانی سرطان پستان:

• عمل جراحی؛ رایج ترین روش درمان است.
• رادیوتراپی
• شیمی درمانی

پیشگیری و راهکارهای کنترل سرطان پستان:

• اصلاح شیوه زندگی با کاهش مصرف کالری، افزایش فعالیت بدنی، کاهش و حفظ بدن ترجیحا" با BMI کمتر از 25، بهبود الگوی تغذیه ای و کاهش مصرف الکل و سیگار، افزایش مصرف میوه و سبزی
• مراقبت ویژه به خصوص برای افراد در معرض خطر بالا، معاینات و پیگیری های منظم ادواری و غربالگری ها برای تشخیص زودرس است. همچنین باید ارزیابی خطر انجام شده و زنان در گروه پر خطر شناسایی شوند. غربالگری سرطان پستان با معاینه ی بالینی و ماموگرافی ضمن تشخیص بیماری در مراحل ابتدایی؛ به حفظ کیفیت زندگی زنان کمک کرده و هزینه های درمانی را کاهش داده و امید به زندگی را با کاهش ناتوانی به ارمغان می آورد. این امر به ارتقای شاخص های توسعه ای منجر شده و به طور غیرمستقیم ترویج رفتارهای سالم و پیشگیری کننده از ابتلا به سرطان ها از جمله سرطان پستان را گسترش می دهد. غربالگری جزو وظایف حاکمیتی نظام سلامت و دولت در راستای هدف تامین، حفظ و ارتقای سلامت آحاد جامعه و کاهش نابرابری در پیامد بقای بیماران مبتلا است.

لیلا مرادی دکتری آموزش بهداشت و کارشناس گروه بهداشت عمومی دانشکده بهداشت