سل، بیماری عفونی حاد یا مزمنی است که باعث درگیر شدن اعضاء مختلف بدن و مخصوصا ریه ها می شود.

به گزارش روابط عمومی دانشکده، بیماری سل براثرباکتری مایکو باکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می شود. این بیماری قادر است تمام اعضای بدن را مبتلا کند ولی معمولا ریه ها بیشتر درگیر می شوند به همین علت سل ریوی شایع ترین نوع سل است. درصورتی که سل اعضای دیگر بدن به جز ریه ها را درگیر کند به آن سل خارج ریوی گفته می شود.

حدود یک سوم از جمعیت جهان دارای سل نهفته هستند به این معنا که افرادی که باکتری سل را تنفس می کنند، آلوده می شوند اما بدن قادر است با باکتری مبارزه کرده و از تکثیر آن جلوگیری کند، که در این صورت باکتری غیرفعال شده ولی در بدن زنده می ماند. ضعف سیستم ایمنی به هر علتی، باعث فعال شدن این میکروب می شود. در افرادی که به سل نهفته آلوده شده اند، هنوز امکان سرایت بیماری وجود ندارد.

میکروب سل ازطریق سرفه، عطسه، صحبت کردن، آواز خواندن و تف کردن در هوا پراکنده شده و مدت ها به صورت معلق در هوا باقی می ماند و از این طریق باعث سرایت بیماری به افراد دیگر می شود. هرسرفه می تواند تا 3000 ذره میکروبی وارد هوا نماید.

تابش مستقیم نور خورشید ظرف مدت 5 دقیقه باسیل های سل را می کشد، اما این ارگانیسم ها می توانند مدت ها در تاریکی زنده بمانند. تماس طولانی و نزدیک با بیمار، مکان های پرازدحام، کوچک، سربسته، کم نور، بدون تهویه و مرطوب، شرایط مناسب را برای انتقال عفونت ایجاد می کند.

سل از طریق آب، تماس جنسی، تزریق خون یا نیش حشرات منتقل نمی شود.

شایعترین علامت ابتلا به بیماری سل ریوی سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر است و ممکن است با سایر علائم تنفسی (تنگی نفس، درد قفسه سینه یا پشت و خلط خونی) و یا علائم عمومی و مشترک مانند تب، کاهش اشتها، کاهش وزن، بی حالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی همراه باشد.

دو عامل تعیین کننده میزان خطر مواجهه با باسیل سل در یک فرد می باشد، "غلظت ذرات عفونی در هوای آلوده" و "طول مدتی که فرد از آن هوا تنفس می کند".

اساس تشخیص سل ریوی آزمایش مستقیم و ساده خلط بیماران مشکوک است. که به این منظور از فرد مشکوک سه نمونه خلط جمع آوری شده و مورد آزمایش میکروسکوپی قرار می گیرد. سایر روش های تشخیصی شامل کشت خلط، رادیو گرافی قفسه سینه و تست پوستی توبرکولین می باشد.

شروع درمان دارویی در کاهش انتقال بیماری بسیار مؤ ثر است به طوری که واگیری بیماری سل را سریعاً بعد از دوهفته از شروع درمان حتی در صورت مثبت بودن آزمایش خلط کاهش می دهد.

درمان ناکامل و ناقص بیماری سل به مراتب بدتر از درمان نکردن بیماران است.

ایمن سازی بر علیه بیماری سل و با واکسن BCG جزء برنامه ایمن سازی کشوری است. با ایمن سازی نوزادان می توان از بروز موارد خطرناک تر این بیماری جلوگیری به عمل آورد. زمان تزریق این واکسن از بدو تولد تا 12 ماهگی می باشد.

مهمترین راه پیشگیری از سل حذف منابع انتشار بیماری یعنی بیماران مبتلا به سل ریوی با اسمیر خلط مثبت از طریق درمان مؤثر ضد سل است، اما با رعایت یک سری اصول کلی مانند ارتقاء سطح بهداشت در جامعه و محیط زندگی افراد، آموزش بهداشت، وجودتهویه و نور کافی در اتاق بیماران و تغذیه مناسب می توان خطر انتقال عفونت را تا حدی کاهش داد.

ژاله راستی عمادآبادی کارشناس بهداشت عمومی دانشکده بهداشت