امروزه بحث اثرگذاری رفتار ناایمن در بروز حوادث بسیار چشمگیر و با اهمیت است، ازاین­رو پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شیراز با استفاده از دو روش نظریه زمینه­ای (Grounded Theory) و پویایی سیستم­ها (System Dynamics) یک مدل بومی در زمینه عوامل موثر بر رفتار ناایمن در بین کارگران ایرانی را طراحی کردند.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، دکتر "مهدی جهانگیری" استاد مهندسی بهداشت حرفه­ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز درباره این طرح تحقیقاتی گفت: در سال‌های مطالعات متعددی در زمینه رفتار ناایمن کارگران در سراسر جهان انجام شده و تلاش­های بسیاری برای شناسایی عوامل موثر بر این رفتارها و همچنین ارائه اقداماتی جهت کاهش آنها صورت گرفته است. هدف این طرح بومی سازی یک مدل و عوامل موثر بر رفتار ناایمن کارگران ایرانی بود که با استفاده از روش مطالعاتی میدانی و مصاحبه با متخصصین این امر و همچنین استفاده از جدیدترین روش­های مدل­سازی انجام شد. در مدل پیشنهادی ما، عوامل سازمانی، فردی و عوامل اجتماعی – اقتصادی سه دسته اصلی عوامل موثر را تشکیل دادند و از این بین عوامل سازمانی به عنوان مهمترین عامل شناسایی شد. همچنین یکی از نتایج مهم مطالعه حاضر شناسایی عوامل اجتماعی – اقتصادی مانند سواد ایمنی و شرایط اقتصادی بود که با توجه به تفاوت فرهنگی و اجتماعی کشور عزیزمان با سایر کشورها می­تواند نقش متفاوت و مهمی در بروز رفتار ناایمن داشته باشد.

 

اما تنها شناسایی عوامل موثر بر رفتار ناایمن منجر به کاهش رفتارها نخواهد شد و نیاز است تا متناسب با شرایط کشور خود مدلی بومی استخراج گردد و همچنین با استفاده از این مدل بهترین راهکارها و استراتژی­های کاهش رفتار ناایمن نیز شناسایی شود. یکی دیگر از اهداف این مطالعه طراحی این مدل و بررسی راهکارهای مرتبط بود. جهانگیری با اشاره به اهمیت این راهکارها گفت: «برای ایجاد مداخلات در زمینه رفتار ناایمن معمولا در صنایع از روش ایمنی مبتنی بر رفتار (Behavior Based Safety) استفاده می­شود که در این روش چند مداخله مشخص مانند آموزش و سیستم تنبیه و تشویق وجود دارد و تمامی دستورالعمل­های آن برگرفته از مطالعات خارجی و متناسب با فرهنگ و شرایط اجتماعی خارج از ایران است. بنابراین نیاز بود تا با طراحی مدل مداخلات متناسب با کشور خود را طراحی کنیم. مطالعه حاضر پس از طراحی مدل بومی خود با روش پویایی سیستم­ها و تحلیل سناریو، 20 سناریو و مداخله مختلف را بررسی کرد و نتایج آن در روند کاهش رفتار ناایمن را با مدل طی بازه زمانی 60 ماه بررسی نمود. نتایج این بخش نشان داد که بهبود عوامل تجهیزات و فناوری ایمن و اختصاص بودجه برای ایمنی و همچنین بهبود نگرش ایمنی افراد بهترین سناریوها بوده و می­تواند بیشترین اثربخشی را در کاهش رفتار ناایمن داشته باشد.»

استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز درباره نتایج این پروژه برای کشور ایران می‌گوید: «شیوع رفتار ناایمن در ایران بالاست و صنایع اقدامات مختلفی را جهت کاهش این رفتارها اتخاذ می­کنند که انتخاب بهترین راهکار بسیار زمان­بر و هزینه­بر است. بنابراین صنایع مختلف و همچنین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (به عنوان ناظر بر صنایع) می­توانند از نتایج این مطالعه استفاده کرده و علاوه بر شناسایی عوامل موثر، راهکارهای مناسب ارائه شده را به کار برده و نتایج آن را در صنعت خود مورد استفاده قرار دهند..»

این پژوهش حاصل یک پروژه دانشگاهی و با حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شده است. همکاران این طرح دکتر مهدی جهانگیری استاد مهندسی بهداشت حرفه­ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز/ دانشکده بهداشت، مهدی ملکوتی­خواه دانشجوی دکتری مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز/ دانشکده بهداشت به عنوان نویسنده اول مقاله منتشرشده، دکتر مسلم علیمحمدلو دانشیار گروه مدیریت دانشگاه  شیراز،  دکتر سیدعلی­اکبر فقیهی استادیار دانشگاه علوم پزشکی شیراز/ مرکز تحقیقات آموزش بالینی و مجتبی کمالی­نیا استادیار مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز/ دانشکده بهداشت هستند. این طرح در قالب مقاله‌ای با عنوان The Factors Affecting Unsafe Behaviors of Iranian Workers: A Qualitative Study Based on Grounded Theory در مجله  Safety and Health at Work با ضریب تأثیر 1٫945 (سال 2021) به چاپ رسیده است.